“Αρχή Παιδεύσεως η των Ονομάτων Επίσκεψις”

 (Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος)

Άρθρο της Νάνσυ Μπίσκα που δημοσιεύθηκε στο Ελληνο-Καναδικό περιοδικό Charismag

Μπορείτε να φαντασθείτε από πού προέρχεται η λέξη «day», η «ημέρα» δηλαδή στην αγγλική γλώσσα; Μπορείτε να ανιχνεύσετε τη ρίζα της λέξεως «diet», «δίαιτα» δηλαδή; Ας παρακολουθήσουμε με αδιάψευστο τρόπο πως κι αυτές οι λέξεις έχουν αρχαιοελληνική ρίζα. Για να ανιχνεύσουμε την πορεία τους, θα πρέπει να επιστρέψουμε στον πατέρα των Θεών και Ανθρώπων, τον Δία. Ας θυμηθούμε στα αρχαία ελληνικά πως το κύριο αυτό όνομα, στην ονομαστική πτώση έχει τύπο «Ο Ζευς», και στην γενική γίνεται του «Διός».

Ο Δίας ή Ζευς για τους αρχαίους Έλληνες είναι υπεύθυνος για την πτώση των κεραυνών, τις αστραπές και τις βροντές.

Ζεύς νίφει (= χιονίζει) που σημαίνει πως ο Ζευς χιονίζει. Θυμηθείτε τις νυφάδες. Ζεύς ύει (=βρέχει) που σημαίνει ο Δίας βρέχει. 

«Ο Θιός βρέχει»…λένε ακόμη και σήμερα στην Κρήτη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας υπονοώντας ένα συσχετισμό με την αρχαία Ελλάδα καθώς τότε που Θεός των Ελλήνων ήταν ο Δίας. Ο Ζευς κατοικεί στις κορυφές του Ολύμπου ή και ακόμα πιο πάνω στον αιθέρα. Την περιοχή δηλαδή όπου δεν φτάνει η γήινη ατμόσφαιρα, εκεί όπου όλα κατακλύζονται από μία αμετάβλητη αιθρία.

Ότι υπάρχει κάτω από τον αιθέρα, «υπό τον αιθέρα», είναι υπαίθριο. Να λοιπόν από που προέρχεται η λέξη «ύπαιθρο»: υπό (τόν) αιθέρα> υπαίθριο> ύπαιθρο.

Επομένως, κάθε τι που βρίσκεται κάτω από τον αιθέρα, «υπό τον αιθέρα», ελέγχεται και ρυθμίζεται από τον Δία. Αυτός από τον θρόνο του εκεί ψηλά, βλέπει και κυβερνά τα πάντα.

Ο άνθρωπος ο οποίος για πάρα πολλούς αιώνες ζει στην ύπαιθρο, (ενδιαιτάται): εν-δι-αιτάομαι-ώμαι> κατοικώ μέσα (εντός) σε κάτι

Αισθάνεται δηλαδή την άμεση παρουσία του Διός, καθώς αυτός είναι εκείνος που ρυθμίζει τη ζωή του απλώνοντας πότε γαλήνη και καλοκαιρία πάνω στην γη, και πότε προξενεί νέφη, χιόνι, βροχή, χαλάζι, πότε κάνει τους ποταμούς να πλημμυρίζουν και πότε δημιουργεί ξηρασία.

Επομένως, ο άνθρωπος ζει μέσα στις συνθήκες, τις οποίες δημιουργεί ο ίδιος ο Δίας (γι αυτό και η κατοικία του λέγεται «εν-διαίτημα» (οικότοπος). Το ενδιαίτημα είναι λέξη η οποία χρησιμοποιείται και στις μέρες μας.

Ο άνθρωπος λοιπόν, σύμφωνα με τις συνθήκες τις οποίες αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες, έπρεπε να ζήσει μέσα στο περιβάλλον το οποίο δημιουργούσε για αυτόν ο Δίας. Δεν είναι τυχαίο πως στην Κρήτη την ημέρα, δεν την ονομάζουν μέρα, αλλά «Δία», εκ του Διός.

Η καλοκαιρία, η ημέρα δηλαδή κατά την οποία ο καιρός είναι αίθριος, ανέφελος, και ο ήλιος λάμπει ανενόχλητος, ονομάζεται από τους αρχαίους Έλληνες «ευδία». Εκ του επιρρήματος «ευ» = καλώς, ωραίως και του ουσιαστικού «Δία», που όπως είδαμε σημαίνει και ημέρα.

Το ευτύχημα είναι πως η λέξις «ευδία» με την έννοια «καλοκαιρία» χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Ίσως όχι ευρέως, αλλά χρησιμοποιείται. Αυτό τό γεγονός επιβεβαιώνει την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας ως τις ημέρες μας.

Τώρα πλέον είναι εύκολο να αντιληφθούμε πως συνδέεται η αγγλική λέξη «day» με την αρχαιοελληνική «Δία» καθώς και τα δύο σημαίνουν την ημέρα. Στα λατινικά η ελληνική λέξις «δία», έγινε «dies», στα αγγλικά «day» και στα ισπανικά έμεινε σχεδόν αυτούσια «dia».

Και για να προχωρήσουμε ακόμη πιο πολύ, στην παραγωγή της παραγωγής, ας υπενθυμίσουμε τις λέξεις για το ημερολόγιο, στα αγγλικά και στα ισπανικά αντιστοίχως: Αγγλικά: Diary

Iσπανικά: Diario

Και μη νομίζετε πως στις υπόλοιπες γλώσσες η λέξη «ημέρα» δεν έχει σχέση με την αρχαία ελληνική «Δία». Στα λατινικά η ημέρα έγινε Dies. Το επίθετο diurnus σημαίνει το ημερήσιο. Από αυτό το επίθετο, με παραφθορά της προφοράς, προέκυψαν η γαλλική λέξη για την ημέρα «jour», ιταλικά «giorno» και γερμανικά «tag».

Ας προχωρήσουμε βαθύτερα: Ας δούμε πολλές λατινογενείς γλώσσες, πως είναι αντίστοιχα οι λέξεις «εφημερίς», «εφημερίδα» και «δημοσιογράφος». Είπαμε λοιπόν στα λατινικά «diurnus» σημαίνει «ημερήσιο» και στα γαλλικά «jour» σημαίνει «ημέρα». Στα γαλλικά έχουμε τις λέξεις «journal» και «journalist», στα αγγλικά «journal», «journalist» στα ιταλικά «giornale», «giornalista» αντιστοίχως και στα γερμανικά.

Αυτό όμως που είναι ακόμη πιο αξιοπερίεργο είναι πως μία αρχαία ελληνική λέξη η οποία έχει σχεδόν εξαφανισθεί από τα νέα ελληνικά παραμένει ζωντανή στο δυτικό λεξιλόγιο, είναι βασικότατη και έχει παραγάγει πάμπολλες άλλες λέξεις.

Ας έρθουμε όμως τώρα στην άλλη λέξη, η οποία έχει και πάλι σχέση με τον Δία. Έχει γίνει παγκόσμια λέξη και αναγνωρίζεται σε κάθε λεξιλόγιο. Πρόκειται για τη λέξη «diet» που προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «δίαιτα».

«Δίαιτα» στα αρχαία ελληνικά κυριολεκτικώς σημαίνει τον τρόπο ζωής, αυτός ο τρόπος ζωής καθορίζεται για τους αρχαίους Έλληνες βεβαίως από τον Δία, αφού από τις συνθήκες τις οποίες εκείνος δημιουργεί εξαρτώνται η κατοικία, η ενδυμασία, η εργασία, ο ύπνος και η τροφή όλων των ανθρώπων.

Αυτό μας δημιουργεί μία επιπλέον σκέψη για το πόσο ευσεβείς ήταν οι αρχαίοι Έλληνες. Όλα εξαρτώνταν από τον ανώτατο θεό τους, τον Δία. Από το όνομά του λοιπόν, δεν θα έπρεπε να δημιουργηθούν οι λέξεις που αναφέρονται στον τρόπο ζωής, στην καθημερινότητα, στην κατοικία, στις καθημερινές συνθήκες; Οι Έλληνες δηλαδή, εμμέσως πλήν σαφώς, παραδέχονται πως όλα εξαρτώνται από τη θέληση του ανώτατου θεού τους, του Διός.

Δίαιτα λοιπόν στα ελληνικά είναι ο τρόπος ζωής. Μία λέξη που ως ιατρικός όρος, σημαίνει όχι απλώς τον τρόπο ζωής αλλά κυρίως τον τρόπο διατροφής, όπως μάλιστα μας τον προδιαγράφουν οι γιατροί. Είναι η συγκεκριμένη “δίαιτα” την οποία δίνει ο γιατρός προς τον ενδιαφερόμενο ασθενή του. Ο ασθενής ή ο ενδιαφερόμενος για να χάσει βάρος πρέπει να ακολουθήσει συγκεκριμένο διαιτολόγιο και να είναι λιτοδίαιτος, δηλαδή να τρώει λιτά, να ζει μετρημένα, να προσέχει την ποσότητα και την ποιότητα της τροφής του.

Ήδη αναφερθήκαμε σε δύο σύνθετες λέξεις της δίαιτας: «διαιτολόγιο» και «λιτοδίαιτος». Από τον τρόπο ζωής λοιπόν, η λέξη έχει επικεντρωθεί στη σημασία του τρόπου διατροφής. Με αυτή τη σημασία βρίσκουμε τη λέξη δίαιτα και στις λατινογενείς γλώσσες.  Στα λατινικά διατηρούν αυτούσια την ορθογραφία της ελληνικής λέξεως δίαιτα, γι αυτό και το «diaeta» στα λατινικά γράφεται με -αι και προφέρεται ως e. Από εδώ και στο εξής , στις υπόλοιπες λατινογενείς γλώσσες γράφεται με e, προφέρεται ως ε, όπως ακριβώς στα ελληνικά π.χ. «dieta» & «diet».

Ας ολοκληρώσουμε όμως αυτό το αφιέρωμα στις παραγόμενες λέξεις από το όνομα του Θεού “Διός”, υπενθυμίζοντας  πως ο «Deus» είναι ο Θεός στα λατινικά, «God» στην αγγλική, «Dieu» στα γαλλικά, «Dio» στα ιταλικά, στα ισπανικά «Dios», στα γερμανικά «Diat». Όλες αυτές οι λέξεις προέρχονται από την αρχαιοελληνική λέξη «ο Ζεύς, του Διός». Από εδώ προέρχονται και οι λέξεις «Deus» και το «Divine» που σημαίνει “θεικός”.

Σημ. Το κείμενο στηρίζεται σε έρευνα της Φιλολόγου Ελένης Ζήτη

May 21, 2017

πηγή