Και στην ναυτιλία και στην παιδεία και παντού... λαμβάνουν τέλος πια οι Μερκατορικές παρανοήσεις: Ένας έξυπνος χάρτης δείχνει το πραγματικό μέγεθος των χωρών.

 

Οι χάρτες είναι εξαιρετικά σημαντικά εργαλεία στην καθημερινή μας ζωή, είτε καθοδηγούν τα ταξίδια μας από το σημείο Α στο Β, είτε διαμορφώνουν τις γενικές μας αντιλήψεις για τη γεωπολιτική και το περιβάλλον.

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν συνδέσει σε μεγάλο βαθμό την εικόνα της Γης με την μερκατορική προβολή – ένα εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη πλοήγηση στις θάλασσες και τους ωκεανούς και που τελικά έγινε ο πιο ευρέως αναγνωρισμένος χάρτης στον κόσμο.

Η κυριαρχία του Μέρκατορ

Όποια προβολή κι αν επιλέξουμε για την παρουσίαση της Γης σε έναν χάρτη, η μεγάλη πρόκληση έγκειται στην απεικόνιση ενός σφαιρικού αντικειμένου σε ένα γραφικό δύο διαστάσεων. Με κάθε προβολή έχεις κάποια πλεονεκτήματα εξυπηρετώντας διαφορετικές χρησιμότητες κάθε φορά.

Το 1569, ο μεγάλος χαρτογράφος Γεράρδος Μερκάτορ (Gerardus Mercator), δημιούργησε έναν επαναστατικό νέο χάρτη βασισμένο σε μια κυλινδρική προβολή. Ο νέος χάρτης ήταν κατάλληλος για τη ναυτική πλοήγηση καθώς περιελάμβανε παράλληλες γραμμές για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος, στοιχείο που διευκολύνει την απεικόνιση ναυσιπλοϊκών γραμμών ως ευθείες αντί καμπύλες.

Γεωγραφικός πληθωρισμός

Η συντριπτική πλειονότητα των σάπιενς δεν χρησιμοποιεί πλέον φυσικούς χάρτες για να χαράξει πορείες στους ωκεανούς, έτσι οι επικριτές της προβολής του Μερκάτορ υποστηρίζουν ότι η συνεχής χρήση της, δίνει μια στρεβλή αίσθηση του πραγματικού μεγέθους των χωρών—ιδιαίτερα στην περίπτωση των χωρών της αφρικανικής ηπείρου.

Ο μερκατορικός χάρτης λανθασμένα παρουσιάζει μεγαλύτερα τα μεγέθη της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Οπτικά μιλώντας, ο Καναδάς και η Ρωσία φαίνεται να καταλαμβάνουν περίπου το 25% της επιφάνειας της Γης, ενώ στην πραγματικότητα καταλαμβάνουν μόλις το 5%.

Όπως αποδεικνύει και το εύστοχο GIFακι στην αρχή του άρθρου – δημιουργία του χρήστη του Reddit, neilrkaye -, τα βόρεια έθνη όπως ο Καναδάς και η Ρωσία έχουν «μεγεθυνθεί» τεχνητά στο μυαλό πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Η Γροιλανδία, η οποία εμφανίζεται ως μια τεράστια παγωμένη στεριά στην προβολή του Μερκάτορ, συρρικνώνεται πολύ αν τη μεταφέρουμε πλησιέστερα στη γραμμή του ισημερινού. Η ήπειρος της Αφρικής κατέχει πολύ πιο περίοπτη θέση σε αυτόν τον νέο, σωστής κλίμακας χάρτη.

Αυτή η οπτικοποίηση υπογραμμίζει επίσης πόσο παραμορφωμένες μπορεί να φαίνονται οι γειτονικές χώρες στην μερκατορική προβολή. Στο ίδιο GIF, οι Σκανδιναβικές χώρες δεν βρίσκονται πλέον επιβλητικά πάνω από τους ευρωπαίους γείτονές τους και ο Καναδάς ξεφουσκώνει σε μέγεθος, πλησιάζοντας σε μέγεθος τις Ηνωμένες Πολιτείες (στην πραγματικότητα έχουν μόνο 150.000 τ.χλμ. διαφορά).

Εδώ οι καλοί οι χάρτες: Δείτε πόσο μεγάλη είναι η Ελλάδα αν την "τραβήξουμε" στον Αρκτικό Κύκλο (πηγή: thetruesize.com)

Παρά τα ανακριβή οπτικά χαρακτηριστικά —ή ίσως εξαιτίας αυτών— η μερκατορική προβολή έχει επιτύχει μια ευρεία υιοθέτησή της σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισχύει και στα σχολεία, όπου τα νεαρά μυαλά έρχονται σε επαφή με τη γεωγραφία για πρώτη φορά  και σχηματίζουν τις πρώτες απόψεις για τις σχέσεις μεταξύ των χωρών.

Γνωριμία με τη Γη εκ νέου με τις υδρόγειες σφαίρες

Η Google και το Google Maps -η εφαρμογή που χρησιμοποιείται από περίπου 155 εκατομμύρια άτομα το μήνα- έκανε ένα τολμηρό βήμα χρήσης διαφορετικών προβολών για διαφορετικούς σκοπούς το 2018.

 

twitter.com/googlemaps..... 

Η Γη απεικονίζεται ως σφαίρα με δυνατότητα πολλαπλών επιπέδων ζουμ, παρακάμπτοντας εντελώς τα προβλήματα δυσδιάστατης προβολής χάρτη και εμφανίζοντας τον κόσμο όπως είναι στην πραγματικότητα: σχεδόν στρογγυλός. Το αποτέλεσμα είναι μια πιο σωστή απεικόνιση των χωρών και των χερσαίων μαζών.

Σε θέματα πλοήγησης οι χρήστες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την μερκατορική προβολή που άλλωστε ήταν και ο λόγος που πρωτοχρησιμοποιήθηκε.

Μην ξεχνάμε βέβαια και τις χειροπιαστές υδρόγειες σφαίρες που επιμένω κάθε φορά ότι κάθε σπίτι θα πρέπει να έχει από μία. Μπορείτε να βρείτε πολύ οικονομικές και ποιοτικές από την ελληνική εταιρεία Cosmic Globes στον σύνδεσμο εδώ.

Προς τη σωστή κατεύθυνση

Σε έναν πιο συνδεδεμένο κόσμο παγκοσμίως, ο γεωγραφικός αλφαβητισμός είναι πιο σημαντικός από ποτέ. Καθώς οι άνθρωποι συνηθίζουν περισσότερο στους τρισδιάστους χάρτες και βλέποντας τη Γη στη σφαιρική της μορφή, οι λανθασμένες αντιλήψεις για το μέγεθος των ηπείρων μπορούν πια να αποτελέσουν παρελθόν.

 

Παντελής Κάκαρης

Με πληροφορίες από Reddit, Visual Capitalist και Wikipedia.

 

 geografikoi.gr