ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ: ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ 75ΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ [2]

μετάφραση: Διόδοτος - το 1ο μέρος εδώ

Η Πολωνία γνώριζε ότι χωρίς την υποστήριξη του Χίτλερ, τα σχέδια προσάρτησης ήταν καταδικασμένα να αποτύχουν. Θα ήθελα να παραθέσω εν προκειμένω μια καταγραφή της συνομιλίας μεταξύ του Γερμανού Πρέσβη στη Βαρσοβία Hans-Adolf von Moltke και του Józef Beck που πραγματοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου 1938 και επικεντρώθηκε στις σχέσεις Πολωνίας-Τσεχίας και στη θέση της Σοβιετικής Ένωσης σε αυτό το θέμα. Λέει: "Ο κ. Beck εξέφρασε πραγματική ευγνωμοσύνη για την πιστή μεταχείριση που συνάδει με τα πολωνικά συμφέροντα στη διάσκεψη του Μονάχου, καθώς και την ειλικρίνεια των σχέσεων κατά τη διάρκεια της τσεχικής σύγκρουσης. Η στάση του Φύρερ και του Καγκελάριου εκτιμήθηκε πλήρως από την κυβέρνηση και το κοινό [της Πολωνίας]."

Η διχοτόμηση της Τσεχοσλοβακίας ήταν βάναυση και κυνική. Το Μόναχο κατέστρεψε ακόμη και τις τυπικές, εύθραυστες εγγυήσεις που ίσχυαν στην ήπειρο. Έδειξε ότι οι αμοιβαίες συμφωνίες ήταν άχρηστες. Ήταν η προδοσία του Μονάχου που χρησίμευσε ως «έναυσμα» και έκανε τον μεγάλο πόλεμο στην Ευρώπη αναπόφευκτο.

Σήμερα, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, και ιδιαίτερα οι Πολωνοί ηγέτες, επιθυμούν να σπρώξουν την προδοσία του Μονάχου κάτω από το χαλί. Γιατί; Το γεγονός ότι οι χώρες τους κάποτε αθέτησαν τις δεσμεύσεις τους και υποστήριξαν την προδοσία του Μονάχου, με ορισμένους από αυτούς να συμμετέχουν ακόμη και στο μοίρασμα των απολαβών, δεν είναι ο μόνος λόγος. Ένα άλλο είναι ότι είναι κάπως ντροπιαστικό να θυμόμαστε ότι κατά τη διάρκεια αυτών των δραματικών ημερών του 1938, η Σοβιετική Ένωση ήταν η μόνη που υπερασπίστηκε την Τσεχοσλοβακία.

Η Σοβιετική Ένωση, σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις της, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών με τη Γαλλία και την Τσεχοσλοβακία, προσπάθησε να αποτρέψει την τραγωδία. Εν τω μεταξύ, η Πολωνία, προς επίτευξη των συμφερόντων της, έκανε ό,τι μπορούσε για να παρεμποδίσει τη δημιουργία ενός συστήματος συλλογικής ασφάλειας στην Ευρώπη. Ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών Józef Beck έγραψε γι' αυτό απευθείας στην επιστολή του της 19ης Σεπτεμβρίου 1938 προς τον προαναφερόμενο Πρέσβη Józef Lipski πριν από τη συνάντησή του με τον Χίτλερ: ".... κατά το παρελθόν έτος, η πολωνική κυβέρνηση απέρριψε τέσσερις φορές την πρόταση να ενταχθεί στη διεθνή παρέμβαση που κατοχύρωνε την άμυνα της Τσεχοσλοβακίας."

Η Βρετανία, καθώς και η Γαλλία, η οποία ήταν τότε ο κύριος σύμμαχος των Τσέχων και των Σλοβάκων, επέλεξαν να αποσύρουν τις εγγυήσεις τους και να εγκαταλείψουν αυτή τη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης στη μοίρα της. Με τον τρόπο αυτό, προσπάθησαν να κατευθύνουν την προσοχή των Ναζί προς ανατολάς, έτσι ώστε η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση αναπόφευκτα να συγκρουστούν και να αποστραγγίσουν ο ένας τον άλλον.

Αυτή είναι η ουσία της δυτικής πολιτικής κατευνασμού, η οποία ακολουθήθηκε όχι μόνο προς το Τρίτο Ράιχ, αλλά και προς άλλους συμμετέχοντες του λεγόμενου Συμφώνου Κατά της Comintern – της φασιστικής Ιταλίας και της μιλιταριστικής Ιαπωνίας. Στην Άπω Ανατολή, η πολιτική αυτή κορυφώθηκε με τη σύναψη της αγγλο-ιαπωνικής συμφωνίας το καλοκαίρι του 1939, η οποία έδωσε στο Τόκιο μια ελευθερία κινήσεων μέσα στην Κίνα. Οι κορυφαίες ευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν απρόθυμες να αναγνωρίσουν τον θανάσιμο κίνδυνο που εγκυμονεί η Γερμανία και οι σύμμαχοί της σε ολόκληρο τον κόσμο. Ήλπιζαν ότι οι ίδιοι θα μείνουν ανέγγιχτοι από τον πόλεμο.

Η προδοσία του Μονάχου έδειξε στη Σοβιετική Ένωση ότι οι δυτικές χώρες θα "παίξουν" με ζητήματα ασφάλειας χωρίς να λάβουν υπόψη τα συμφέροντά τους. Κατά πώς αντιλαμβάνονταν τα πράγματα, θα μπορούσαν ακόμη και να δημιουργήσουν ένα αντισοβιετικό μέτωπο, αν χρειαζόταν.

Παρ' όλα αυτά, η Σοβιετική Ένωση έκανε ό,τι μπορούσε για να αξιοποιήσει κάθε ευκαιρία για τη δημιουργία ενός συνασπισμού κατά του Χίτλερ. Παρά –θα το ξαναπώ– τις διπλές συναλλαγές εκ μέρους των δυτικών χωρών. Για παράδειγμα, οι υπηρεσίες πληροφοριών ανέφεραν στη σοβιετική ηγεσία λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις παρασκηνιακές επαφές μεταξύ Βρετανίας και Γερμανίας το καλοκαίρι του 1939. Το σημαντικό είναι ότι οι επαφές αυτές ήταν αρκετά ενεργές και ουσιαστικά συνέπεσαν με τις τριμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας και της ΕΣΣΔ, οι οποίες, αντιθέτως, είχαν σκόπιμα κωλυσιεργηθεί από τους δυτικούς εταίρους.
Στο πλαίσιο αυτό, θα παραθέσω ένα έγγραφο από τα βρετανικά αρχεία. Περιέχει οδηγίες προς τη βρετανική στρατιωτική αποστολή που ήρθε στη Μόσχα τον Αύγουστο του 1939. Αναφέρει ευθέως ότι η αντιπροσωπεία επρόκειτο να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με πολύ αργά βήματα και ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν ήταν έτοιμη να αναλάβει λεπτομερώς τις υποχρεώσεις που είχαν διατυπωθεί και να περιορίσει την ελευθερία κινήσεών της σε καμία περίπτωση. Θα σημειώσω επίσης ότι, σε αντίθεση με τις βρετανικές και γαλλικές αντιπροσωπείες, η σοβιετική αντιπροσωπεία ήταν επικεφαλής κορυφαίων διοικητών του Κόκκινου Στρατού, οι οποίοι είχαν την απαραίτητη εξουσιοδότηση να "υπογράψουν μια στρατιωτική σύμβαση για την οργάνωση της στρατιωτικής άμυνας της Αγγλίας, της Γαλλίας και της ΕΣΣΔ κατά οποιασδήποτε επιθετικότητας στην Ευρώπη."

Η Πολωνία διαδραμάτισε ρόλο στην αποτυχία αυτών των διαπραγματεύσεων, καθώς δεν ήθελε να έχει υποχρεώσεις προς τη σοβιετική πλευρά. Ακόμη και υπό την πίεση των δυτικών συμμάχων της, η πολωνική ηγεσία απέρριψε την ιδέα της κοινής δράσης με τον Κόκκινο Στρατό για την καταπολέμηση της Βέρμαχτ. Μόνο όταν έμαθαν για την άφιξη του Ρίμπεντροπ στη Μόσχα, ο Τζέι Μπεκ απρόθυμα και όχι άμεσα, μέσω Γάλλων διπλωματών, ειδοποίησε τη σοβιετική πλευρά: ".... σε περίπτωση κοινής δράσης κατά της γερμανικής επίθεσης, η συνεργασία μεταξύ της Πολωνίας και της Σοβιετικής Ένωσης δεν αποκλείεται, υπό τεχνικές συνθήκες που πρέπει να συμφωνηθούν." Παράλληλα, εξήγησε στους συναδέλφους του: «...». Συμφώνησα σε αυτή τη διατύπωση μόνο για χάρη της τακτικής, και η βασική μας θέση σε σχέση με τη Σοβιετική Ένωση είναι οριστική και παραμένει αμετάβλητη".

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε το Σύμφωνο Μη Επίθεσης με τη Γερμανία. Πρακτικά, ήταν η τελευταία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που το έπραξε. Εξάλλου, αυτό επράχθη υπό την όψη μίας πραγματικής απειλής πολέμου σε δύο μέτωπα - με τη Γερμανία στα δυτικά και με την Ιαπωνία στα ανατολικά, όπου έντονες μάχες στον ποταμό Khalkhin Gol ήταν ήδη σε εξέλιξη.

Ο Στάλιν και η συνοδεία του, πράγματι, αξίζουν πολλές αποδεκτές κατηγορίες. Θυμόμαστε τα εγκλήματα που διέπραξε το καθεστώς κατά του ίδιου του λαού του και τη φρίκη των μαζικών καταστολών. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία μπορούν να κατηγορηθούν οι σοβιετικοί ηγέτες, αλλά η κακή κατανόηση της φύσης των εξωτερικών απειλών δεν είναι μία από αυτές. Είδαν πώς έγιναν προσπάθειες να αφεθεί η Σοβιετική Ένωση μόνη της να αντιμετωπίσει τη Γερμανία και τους συμμάχους αυτής. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την πραγματική απειλή, επιδίωξαν να κερδίσουν πολύτιμο χρόνο που απαιτείται για την ενίσχυση της άμυνας της χώρας.

Σήμερα, ακούμε πολλές εικασίες και κατηγορίες κατά της σύγχρονης Ρωσίας σε σχέση με το Σύμφωνο Μη Επίθεσης που είχε υπογραφεί τότε. Ναι, η Ρωσία είναι το νόμιμο διάδοχο κράτος της ΕΣΣΔ, και η σοβιετική περίοδος –με όλους τους θριάμβους και τις τραγωδίες της– είναι ένα αναφαίρετο μέρος της χιλιετηρίδας ιστορίας μας. Ωστόσο, ας θυμηθούμε ότι η Σοβιετική Ένωση έδωσε μια νομική και ηθική αξιολόγηση του λεγόμενου Συμφώνου Molotov–Ribbentrop. Το Ανώτατο Σοβιέτ* στο ψήφισμά του της 24ης Δεκεμβρίου 1989 κατήγγειλε επίσημα τα μυστικά πρωτόκολλα ως «πράξη προσωπικής εξουσίας» η οποία σε καμία περίπτωση δεν αντανακλούσε «τη βούληση του σοβιετικού λαού που δεν φέρει καμία ευθύνη για αυτή τη συμπαιγνία».

Ωστόσο, άλλα κράτη έχουν προτιμήσει να ξεχάσουν τις συμφωνίες που φέρουν υπογραφές των Ναζί με δυτικούς πολιτικούς, για να μην αναφέρουμε την παροχή νομιμότητας ή πολιτικών διαβεβαιώσεων για μια τέτοια συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της σιωπηρής συναίνεσης –ή ακόμη και άμεσης υποστήριξης– ορισμένων Ευρωπαίων πολιτικών στα βάρβαρα σχέδια των Ναζί. Αρκεί να θυμηθούμε την κυνική φράση που είπε ο Πολωνός πρέσβης στη Γερμανία J. Lipski κατά τη διάρκεια της συνομιλίας του με τον Χίτλερ στις 20 Σεπτεμβρίου 1938: ".... για την επίλυση του εβραϊκού προβλήματος, εμείς [οι Πολωνοί] θα οικοδομήσουμε προς τιμήν του ... ένα μεγαλοπρεπές μνημείο στη Βαρσοβία."

Εξάλλου, δεν γνωρίζουμε εάν υπήρχαν μυστικά «πρωτόκολλα» ή προσαρτήσεις σε συμφωνίες ορισμένων χωρών με τους Ναζί. Το μόνο που μένει να κάνουμε είναι να βασιστούμε στο λόγο τους περί του αντιθέτου. Συγκεκριμένα, υλικό που σχετίζεται με τις μυστικές αγγλογερμανικές συνομιλίες δεν έχει ακόμη αποχαρακτηριστεί (αρθεί το απόρρητο). Επομένως, καλούμε όλα τα κράτη να εντείνουν τη διαδικασία δημοσιοποίησης των αρχείων τους και δημοσίευσης προγενέστερων αγνώστων εγγράφων -των πολεμικών και προπολεμικών περιόδων- όπως έκανε η Ρωσία τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, είμαστε έτοιμοι για ευρεία συνεργασία και κοινά ερευνητικά προγράμματα με τη συμμετοχή ιστορικών.

Αλλά ας επιστρέψουμε στα γεγονότα αμέσως πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι ο Χίτλερ, εφόσον το ξεκίνησε με την Τσεχοσλοβακία, δεν θα προχωρούσε σε νέες εδαφικές διεκδικήσεις. Αυτή τη φορά οι ισχυρισμοί ενέπλεκαν τον πρόσφατο συνεργό του στο διχασμό της Τσεχοσλοβακίας - Πολωνίας. Ιδού, η κληρονομιά των Βερσαλλιών, ιδιαίτερα η τύχη του λεγόμενου Διαδρόμου Danzig**, χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως πρόσχημα. Η ευθύνη για την τραγωδία που υπέστη τότε η Πολωνία βαρύνει εξ ολοκλήρου την πολωνική ηγεσία, η οποία είχε εμποδίσει τη δημιουργία στρατιωτικής συμμαχίας μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας και Σοβιετικής Ένωσης και βασίστηκε στη βοήθεια των δυτικών εταίρων της, ρίχνοντας τους δικούς της ανθρώπους κάτω από τον οδοστρωτήρα της μηχανής καταστροφής του Χίτλερ.

Η γερμανική επίθεση προέλασε σε πλήρη ισχύ του δόγματος blitzkrieg***. Παρά την έντονη, ηρωική αντίσταση του πολωνικού στρατού, στις 8 Σεπτεμβρίου 1939 - μόνο μια εβδομάδα μετά το ξέσπασμα του πολέμου - τα γερμανικά στρατεύματα προσέγγισαν την Βαρσοβία. Μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου, οι στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες της Πολωνίας είχαν φύγει στη Ρουμανία, εγκαταλείποντας τον λαό της, ο οποίος συνέχισε να πολεμά ενάντια στους εισβολείς.

Η ελπίδα της Πολωνίας για βοήθεια από τους δυτικούς συμμάχους της ήταν μάταια. Μετά την κήρυξη του πολέμου κατά της Γερμανίας, τα γαλλικά στρατεύματα προχώρησαν μόλις μερικές δεκάδες χιλιόμετρα βαθιά στο γερμανικό έδαφος. Όλα πια φαινόντουσαν σαν μια απλή επίδειξη έντονης δράσης. Επιπλέον, το Αγγλο-Γαλλικό Ανώτατο Συμβούλιο Πολέμου, που πραγματοποίησε την πρώτη του συνεδρίαση στις 12 Σεπτεμβρίου 1939 στη γαλλική πόλη Abbeville, αποφάσισε να διακόψει την επίθεση ενόψει των ραγδαίων εξελίξεων στην Πολωνία. Κι αυτό όταν άρχισε ο διαβόητος Phony War****. Αυτό που έκαναν η Βρετανία και η Γαλλία ήταν μια κατάφωρη προδοσία των υποχρεώσεών τους έναντι της Πολωνίας.

Συνεχίζεται...




* Το Ανώτατο Σοβιέτ ήταν η κοινή ονομασία για τα νομοθετικά σώματα των Σοβιετικών σοσιαλιστικών δημοκρατιών στην Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Τα Σοβιέτ βασίζονταν στο Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ που ιδρύθηκε το 1938, και ήταν σχεδόν πανομοιότυπα.

** Διάδρομος Danzig ή Πολωνικός Διάδρομος είναι η ιστορική ονομασία που δόθηκε σε μια λωρίδα εδάφους η οποία, κατά το μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων χρονικό διάστημα, εκτεινόταν προς Βορρά μέχρι τη Βαλτική θάλασσα και χώριζε την Ανατολική Πρωσία από την υπόλοιπη Γερμανία. 

***Δόγμα blitzkrieg - Αστραπή Πολέμου: Τίτλος που δόθηκε εκ των υστέρων για να περιγράψει το στρατιωτικό δόγμα μιας παν-μηχανοποιημένης δύναμης που επικεντρώνει την επίθεσή της σε ένα μικρό τμήμα του εχθρικού μετώπου, το "τρυπάει" και προχωρά χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα πλευρά του. 

****Phony War, (1939–40):  Έτσι ονομάστηκαν οι πρώτοι μήνες του Β'Παγκοσμίου Πολέμου, που δεν χαρακτηρίζονταν από μεγάλες εχθροπραξίες. Ο όρος επινοήθηκε από δημοσιογράφους για να περιγράψει περιφρονητικά την εξάμηνη περίοδο (Οκτώβριος 1939 - Μάρτιος 1940) κατά τη διάρκεια της οποίας δεν πραγματοποιήθηκαν χερσαίες επιχειρήσεις από τους Συμμάχους ή τους Γερμανούς μετά τη Γερμανική κατάκτηση της Πολωνίας τον Σεπτέμβριο του 1939.

nationalinterest.org