"Ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ο Ερντογάν επιλέγει... τον εαυτό του" - του Alexandr Svaranc (New Eastern Outlook)

 

Οι γεωπολιτικοί μετασχηματισμοί στη διεθνή σκηνή και η εσωτερική πολιτική κρίση στην Τουρκία έχουν φέρει την τουρκική διπλωματία σε δύσκολη θέση. Ωστόσο, ο Ρετζέπ Ερντογάν έχει αποκτήσει επαρκή εμπειρία ελιγμών μεταξύ διαφορετικών κέντρων εξουσίας χωρίς να βλάψει τα συμφέροντά του. Θα δούμε πώς θα γίνει αυτή τη φορά.
 

Μέση Ανατολή και Ευρώπη: Η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει εκτός

Οι σύγχρονες διεργασίες στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη επηρεάζουν την κατάσταση στην Τουρκία και θα επηρεάσουν τον καθορισμό της θέσης και του ρόλου της Άγκυρας στη μελλοντική αρχιτεκτονική της περιφερειακής ασφάλειας.

Η Άγκυρα προσπαθεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη Μέση Ανατολή

Ο Ρετζέπ Ερντογάν έχει ήδη καταφέρει να καταστρέψει τις σχέσεις με το Ισραήλ δύο φορές. Δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο Ερντογάν έχει διακόψει πλήρως τους δεσμούς με το Τελ Αβίβ- η Άγκυρα διατηρεί ορισμένες εμπορικές επαφές με το εβραϊκό κράτος (από το 2018, η διαμετακόμιση του πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν μέσω της Τουρκίας φτάνει στο ισραηλινό λιμάνι). Ωστόσο, η προφανής επιτυχία της τουρκικής διπλωματίας στο συριακό κομμάτι τον Δεκέμβριο του 2024 και η άνοδος στην εξουσία του φιλοτουρκικού καθεστώτος στη Δαμασκό «ενέπνευσε» την τουρκική πλευρά. Η Τουρκία θεωρεί τη νέα Συρία έναν αξιόπιστο στρατιωτικό, πολιτικό και οικονομικό σύμμαχο. Η Άγκυρα προσπαθεί να εντοπίσει την εκκολαπτόμενη κουρδική ανεξαρτησία κοντά στα σύνορά της μέσω του υπό τον έλεγχό της καθεστώτος, να αποκτήσει τον έλεγχο των συριακών πετρελαϊκών πόρων και των διαμετακομιστικών επικοινωνιών, να αποκτήσει προσοδοφόρα συμβόλαια στον τομέα των κατασκευών και της ανασυγκρότησης της κατεστραμμένης οικονομίας μετά τη σύγκρουση, να τοποθετήσει αγωγό φυσικού αερίου από το Κατάρ μέσω της Συρίας προς την Τουρκική και, τέλος, να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη Μέση Ανατολή.

Τα συμφέροντα της Τουρκίας και του Ισραήλ έχουν συγκρουστεί στη Συρία. Το Τελ Αβίβ, με την ισχυρή υποστήριξη της δυτικής κοινότητας με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχίζει τη στρατιωτική του κλιμάκωση στην περιοχή.

Η επιθετικότητα της Χαμάς στο πλαίσιο της επιχείρησης «Καταιγίδα Αλ Άκσα» είχε ως αποτέλεσμα τη συντριπτική ήττα των Παλαιστινίων και την προσπάθεια φυσικής εκδίωξης ολόκληρου του αραβικού πληθυσμού από τη Λωρίδα της Γάζας. Λόγω της συμμετοχής της Χεζμπολάχ στον πόλεμο κατά του Ισραήλ, ο νότιος Λίβανος υπέστη στρατιωτικό πλήγμα από τον ισραηλινό στρατό και την καταστροφή των προπυργίων της σιιτικής ομάδας. Οι τολμηρές αντι-ισραηλινές ενέργειες των Χούτι προκαλούν την Υεμένη να γίνει στόχος μαζικών στρατιωτικών επιθέσεων από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη Συρία, ο Μπασάρ αλ Άσαντ ανατράπηκε για τη διαμετακόμιση και άλλη βοήθεια προς τις φιλοϊρανικές δυνάμεις κατά του Ισραήλ. Ο Άσαντ όχι μόνο έχασε τα Υψίπεδα του Γκολάν, αλλά έχασε και τον έλεγχο της «ζώνης ασφαλείας» στα νότια της χώρας. Το Ιράν, το οποίο προσπάθησε να σχηματίσει ένα ισλαμικό μέτωπο αντίστασης κατά του Ισραήλ, έλαβε έναν υβριδικό πόλεμο από τον ισραηλινό στρατό και τις ειδικές υπηρεσίες, και έχασε τη μαχητική ικανότητα των σιιτικών ομάδων στην περιοχή και την επιρροή στη Δαμασκό. Επιπλέον, το Ιράν παραμένει στόχος πιθανής επίθεσης από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, εάν αρνηθεί να αποδεχθεί τους όρους της Ουάσινγκτον για το πυρηνικό του πρόγραμμα.

 Εν τω μεταξύ, το Τελ Αβίβ βλέπει τα σχέδια του προέδρου Ερντογάν να αναβιώσει την πρώην δόξα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή και να εδραιώσει την αιγίδα του στη Συρία ως απειλή για την εθνική ασφάλεια του εβραϊκού κράτους. Το Ισραήλ δεν πρόκειται να παραχωρήσει στην Τουρκία και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στον κατακερματισμό της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας ως αποτέλεσμα ενός νέου περιφερειακού πολέμου. Πέρα από όλα τα θετικά στοιχεία του τουρκικού στρατού, ο εξοπλισμός και η πολεμική εκπαίδευση των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας εξακολουθούν να υπερτερούν. Επιπλέον, σε περίπτωση στρατιωτικής σύγκρουσης με την Τουρκία, το Ισραήλ θα έχει την πλήρη στρατιωτική, πολιτική και οικονομική υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, γεγονός που θα στερήσει από την Άγκυρα κάθε ελπίδα επιτυχίας.

Με άλλα λόγια, το Ισραήλ είναι ένας ισχυρός στρατιωτικός αντίπαλος για την Τουρκική Δημοκρατία, ικανός όχι μόνο να νικήσει τους Τούρκους, αλλά και να δρομολογήσει την κατάρρευση της εδαφικής της κρατικής υπόστασης. Η Τουρκική Δημοκρατία θα πρέπει να αναζητήσει άλλους τρόπους εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ, όπου δεν μπορεί να το κάνει χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους όρους του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Μόνο σε αυτή την περίπτωση η Τουρκική Δημοκρατία θα διατηρήσει την επιρροή της στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής.

 Η κλιμάκωση των αμερικανοευρωπαϊκών σχέσεων, που ξεκίνησε από τη νέα αμερικανική προεδρική κυβέρνηση (σύγκρουση γύρω από το εμπόριο, εγκατάλειψη της στρατηγικής πυρηνικής προστασίας της ΕΕ, πορεία προς τον τερματισμό της ουκρανικής σύγκρουσης με σεβασμό στα συμφέροντα της Ρωσίας), έχει φέρει την Ευρώπη σε κρίση ασφαλείας. Όντας μακροχρόνια φίλη της Τουρκίας, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σήμερα σε ένα πινγκ-πονγκ μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η Ευρώπη σκέφτεται μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας με τη διαμόρφωση μιας στρατιωτικής δομής και την εξασφάλιση πυρηνικής προστασίας χωρίς τις ΗΠΑ, όπου η Γαλλία, με τα πυρηνικά της όπλα, μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η Τουρκική Δημοκρατία, με την πλεονεκτική γεωγραφία της να την καθιστά σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ, παρέχει ασφάλεια στη νοτιοανατολική πτέρυγα της συμμαχίας για περισσότερο από μισό αιώνα. Λόγω της γεωγραφίας της και των φιλόδοξων φιλοδοξιών της προς τα βορειοανατολικά, η Τουρκική Δημοκρατία ικανοποιούσε πλήρως τα συμφέροντα των Αγγλοσαξόνων στην αντιπαράθεσή τους με τη Ρωσία. Σήμερα, το Λονδίνο προσπαθεί να επιβάλει τις ίδιες ιδέες στην ηπειρωτική Ευρώπη, ώστε να μην αφήσει την Τουρκική Δημοκρατία εκτός του πιθανού ΝΑΤΟ 2.0.

 Το παράδοξο της βρετανικής θέσης έγκειται στο γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να επικεντρώνεται στην ολοκλήρωση με την ΕΕ. Την ίδια στιγμή, το ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την ΕΕ. Είναι ικανή η Τουρκική Δημοκρατία να παράσχει στην ΕΕ πυρηνική ασπίδα; Όχι. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη έχει υπεραρκετές παραγωγικές και τεχνολογικές δυνατότητες στο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα σε σύγκριση με την Τουρκική Δημοκρατία.

Σε μεγάλο βαθμό λόγω της άχρηστης πολιτικής της έναντι της Ρωσίας, η σύγχρονη Ευρώπη έχει οδηγηθεί σε υλικοτεχνική εξάρτηση από την Τουρκική Δημοκρατία, η οποία διαθέτει στρατηγικά σημαντικές ενεργειακές και μεταφορικές επικοινωνίες που συνδέουν την Ευρώπη με την Ασία. Για το λόγο αυτό ο Ρετζέπ Ερντογάν σημειώνει σωστά τη σημασία της Τουρκίας για την ΕΕ: «Η ανάγκη της Ευρώπης για τη χώρα μας, όχι μόνο στον τομέα της ασφάλειας, αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς, όπως η οικονομία, η διπλωματία και το εμπόριο, έχει γίνει ανοιχτά αναγνωρίσιμη».

Η Τουρκική Δημοκρατία συνεχίζει να θέτει ως προτεραιότητα την ένταξη στην ΕΕ. Οι πραγματιστές και «ορθολογιστές» Ευρωπαίοι, σύμφωνα με τον Ερντογάν, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της Τουρκίας και τη διεύρυνση της θεσμικής συνεργασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις «ραγδαίες και ξαφνικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμια κλίμακα».

Επίσης, η ένταξη της Τουρκίας σε μια νέα ευρωπαϊκή στρατιωτική δομή είναι δυνατή υπό την προϋπόθεση της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης με την ΕΕ ή όχι (όπως στην περίπτωση του ΝΑΤΟ). Ταυτόχρονα, η Τουρκική Δημοκρατία παραμένει βασικός στρατιωτικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες δεν ενδιαφέρονται για υπερβολική ανεξαρτησία της Ευρώπης. Με άλλα λόγια, το ευρωπαϊκό (και μεσανατολικό) μέλλον της Τουρκίας εξαρτάται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τι μπορεί να κάνει ο Ιμάμογλου που δεν μπορεί να κάνει ο Ερντογάν;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τόσο οι αντίπαλοι όσο και οι σύμμαχοι (συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών) της Τουρκίας δίνουν μεγάλη προσοχή στις γεωπολιτικές φιλοδοξίες του προέδρου Ερντογάν. Η υπερβολική επιθετικότητα του σημερινού Τούρκου ηγέτη στη Μέση Ανατολή με την απειλή σύγκρουσης με το Ισραήλ έχει προφανώς επιτρέψει στην Ουάσινγκτον να δείξει στον Ερντογάν τον πιθανό φορέα των εσωτερικών πολιτικών αλλαγών στην Τουρκική Δημοκρατία, ποντάροντας στην αντιπολίτευση. 

Με φόντο τις κοινωνικές διαμαρτυρίες στην Κωνσταντινούπολη μετά τη σύλληψη του δημάρχου Ε. Ιμάμογλου, η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι τυχαία. Fidana. Σε αντίθεση με το Παρίσι, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες, η Ουάσιγκτον δεν θα εκφράσει την ανησυχία της για τις κινήσεις της αντιπολίτευσης στις δράσεις της Κωνσταντινούπολης, εάν η Άγκυρα είναι έτοιμη να στηρίξει την πορεία της νέας κυβέρνησης του προέδρου Τραμπ. Ο υπουργός Εξωτερικών Μαρκ Ρούμπιο τόνισε τη σημασία της Τουρκίας ως στρατιωτικού συμμάχου των Ηνωμένων Πολιτειών και ο Ντόναλντ Τραμπ επαίνεσε τον συνάδελφό του Ρετζέπ Ερντογάν.

Οι ΗΠΑ θυσιάζουν πάντα τις διακηρύξεις της ελευθερίας και της δημοκρατίας όταν διακυβεύονται τα εθνικά τους συμφέροντα, και η Ευρώπη δεν υστερεί πολύ (απλώς βρίσκεται ακόμη στην οπισθοφυλακή της αμερικανορωσικής συνεργασίας για την επίλυση της ουκρανικής κρίσης). Ο Μακρόν κατά καιρούς δηλώνει ότι και οι Γάλλοι θέλουν να λάβουν το μερίδιό τους από τους ουκρανικούς πόρους- κατά καιρούς χρησιμοποιεί την απειλή της στρατιωτικής βίας (την οποία δεν διαθέτει στην πραγματικότητα).

Και το Ηνωμένο Βασίλειο; Ο Keir Starmer και το Εργατικό Κόμμα δεν έχουν ακόμη επιδείξει μια σαφή δημόσια θέση σχετικά με τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης που αντιμετωπίζει καταστολή. Ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Ozgur Ozel, εξέφρασε μάλιστα δυσαρέσκεια ως προς αυτό. Παράλληλα, δεν απαγορεύονται στο Λονδίνο οι διαδηλώσεις υπέρ του δημάρχου Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος είναι φιλοευρωπαίος.

Ωστόσο, το Λονδίνο γνωρίζει καλά τον κ. Ερντογάν και καταλαβαίνει ότι ο Ιμάμογλου δίνει, μέχρι στιγμής, μόνο υποσχέσεις, αλλά ο Ερντογάν έχει ήδη εκπληρώσει τις υποσχέσεις του περισσότερες από μία φορές- γιατί να αλλάξει άλογα στη μέση του αγώνα, ας πούμε. Επιπλέον, οι Βρετανοί γνωρίζουν ότι ο Ερντογάν θα αποδεχθεί τους όρους εκείνων που θα τον επιλέξουν. 

journal-neo.su

diodotos-k-t.blogspot.com