«Μητρός τε καί πατρός καί τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρίς καί σεμνότερον καί ἁγιώτερον καί ἐν μείζονι μοίρᾳ καί παρά θεοῖς καί παρ᾽ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι» ( Σωκράτης/Πλάτων:Κρίτων, 51β ). Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΜΕΤΩΠΟΣ. Η ΕΛΛΑΣ, Η ΚΟΙΤΙΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΒΑΛΛΕΤΑΙ ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΞΙ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ. Ο ΠΟΛΥΣΧΙΔΗΣ ΝΟΥΣ ΠΟΥ ΕΝΟΡΧΗΣΤΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΣΦΑΓΗ ΜΕΤΑΞΥ ΛΑΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΩΝ, ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΓΙΑΤΙ ΤΟΝ ΤΥΦΛΩΝΕΙ ΑΚΟΜΑ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. ΑΥΤΟΣ ΑΚΡΙΒΩΣ Ο ΗΛΙΟΣ ΑΠΟΤΥΠΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΚΑΕΞΑΚΤΙΝΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ. Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ "ΔΙΟΔΟΤΟΣ" ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΑΙΟΠΡΕΠΗΣ ΟΥΤΕ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ. ΔΕΝ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ Ή ΤΗΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ, ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ Ή ΤΗΝ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. ΑΠΟΤΙΕΙ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΣΕ ΠΑΛΑΙΕΣ, ΠΑΤΡΩΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ, ΠΟΛΥΘΕΪΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ, ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΜΑΖΙ, ΓΙΑΤΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΑΥΤΩΝ ΕΛΟΧΕΥΕΙ ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΘΕΡΜΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΑΥΤΟ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΘΑ ΚΑΨΕΙ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΑΥΤΟΣ ΘΑ ΘΡΙΑΜΒΟΛΟΓΕΙ.

Καλλιτεχνική σύνθεση, ειδικά για τον Διόδοτο, από τη φίλη και αναγνώστρια Δ.Π.

Τρίτη 1 Ιουλίου 2025

Ο Μέγας Κωνσταντίνος ως συνεχιστής του Μεγάλου Αλεξάνδρου


 

1. "Ιδεολογική, πολιτιστική και γεωπολιτική συνέχεια"

Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (356–323 π.Χ.), η έννοια της οικουμενικής βασιλείας κατέκτησε τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Ο Μέγας Κωνσταντίνος (272–337 μ.Χ.) όχι μόνο υιοθέτησε αυτό το μοντέλο, αλλά το επανερμήνευσε μέσω της χριστιανικής πίστης, δημιουργώντας μια νέα αυτοκρατορική παράδοση που βασιζόταν ξεκάθαρα σε ελληνιστικά θεμέλια.

Ο Αλέξανδρος στόχευε στην ενοποίηση των λαών της Ανατολής και της Δύσης σε ένα ενιαίο πολιτισμικό σώμα με επίκεντρο τον ελληνισμό. Ο Κωνσταντίνος, αιώνες αργότερα, επιχείρησε ένα αντίστοιχο εγχείρημα: την ενοποίηση της αυτοκρατορίας υπό τη χριστιανική οικουμενικότητα, με κέντρο την ελληνική Ανατολή.

Κατά τον λάτρη της Ελληνικής ιστορίας E. R. Dodds:

«Ο Κωνσταντίνος ήταν ο μόνος μετά τον Αλέξανδρο που κατόρθωσε να θεμελιώσει μια παγκόσμια βασιλεία με υπερεθνικό όραμα»
(E. R. Dodds, Pagan and Christian in an Age of Anxiety, Cambridge University Press, 1965)

2. Η επιλογή της Κωνσταντινούπολης: Νέα Αλεξάνδρεια

Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.) ως νέας πρωτεύουσας δεν ήταν τυχαία. Ο Κωνσταντίνος μιμήθηκε τον Αλέξανδρο, που ίδρυε πόλεις ως φορείς ελληνικού πολιτισμού. Η Κωνσταντινούπολη, όπως και η Αλεξάνδρεια, ιδρύθηκε σε στρατηγική τοποθεσία και σχεδιάστηκε για να είναι κέντρο πολιτισμού και εξουσίας.

Κατά την καθηγήτρια Αρχαίας και Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Averil Cameron:

«Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το σημαντικότερο γεγονός μετά την Αλεξάνδρεια για την ελληνική παράδοση στον ρωμαϊκό κόσμο»
(Cameron, The Later Roman Empire, Harvard University Press, 1993)

3. Ο ελληνικός χαρακτήρας της βασιλείας

Ο Κωνσταντίνος, παρότι Ρωμαίος αυτοκράτορας, ανέδειξε τον ελληνισμό ως το πολιτισμικό υπόβαθρο της νέας αυτοκρατορίας. Η γλώσσα της Ανατολής, η παιδεία των αυλικών και η ίδια η Εκκλησία ήταν ελληνόφωνες.

 Ο εκκλησιαστικός ιστορικός του 5ου αιώνα μ.Χ Σωκράτης Σχολαστικός αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος:

«Ἐτιμᾶ τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν καὶ παιδείαν ὡς μέσον διοικήσεως καὶ διαφωτισμοῦ»
(Εκκλησιαστική Ιστορία, Βιβλ. Α΄)

4. Θεοκρατική βασιλεία και η αποθέωση του ηγεμόνα

Ο Αλέξανδρος είχε θεοποιηθεί εν ζωή· οι ελληνιστικοί βασιλείς τον μιμήθηκαν. Ο Κωνσταντίνος εισήγαγε την ιδέα του “ἐπίκοινον Θεοῦ και βασιλέως”, δηλαδή ότι ο αυτοκράτορας κυβερνά κατ’ εντολήν Θεού – όχι πλέον με παγανιστική αποθέωση, αλλά με χριστιανικό μανδύα.

 Κατά τον Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο αυτοκράτορα της Μακεδονικής δυναστείας:

«Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀντελήφθη τὴν ἐνότητα τοῦ κόσμου κατὰ τὸ Ἀλεξανδρικὸν πρότυπον, ἀλλ’ ἐν Χριστῷ»
(Περί Βασιλείου Τάξεως, κεφ. 5)

5. Εκστρατείες και στρατηγική ενοποίησης

Ο Κωνσταντίνος έδωσε βάρος σε εκστρατείες ενότητας και σταθερότητας, όπως και ο Αλέξανδρος. Επιδίωξε όχι μόνο νίκες, αλλά και θρησκευτική-πολιτιστική σύνθεση, με τον χριστιανισμό να παίρνει τη θέση του ελληνισμού ως παγκόσμιας πολιτισμικής πρότασης.

Κατά τον Άγγλο ιστορικό λάτρη της Ελληνικής ιστορίας Robin Lane Fox:

«Ο Κωνσταντίνος δεν ήταν μόνο νέος Αύγουστος· υπήρξε ένας νέος Αλέξανδρος που έδωσε στην οικουμένη μια πίστη αντί για μια γλώσσα»
(Pagans and Christians, Penguin Books, 1987)

Συμπερασματικά,
 
 ο Μέγας Κωνσταντίνος δεν υπήρξε απλώς ένας ρωμαίος αυτοκράτορας αλλά ήταν συνεχιστής του οικουμενικού ελληνιστικού ιδεώδους, που πρώτος εξέφρασε ο Μέγας Αλέξανδρος. Επανέφερε το όραμα μιας ενωμένης αυτοκρατορίας, με πνευματικό άξονα αυτή τη φορά τον χριστιανισμό, αλλά με πολιτισμικό υπόβαθρο τον ελληνισμό. Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε η Νέα Αλεξάνδρεια, και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, με όρους πολιτικής, πολιτισμικής και γεωστρατηγικής σκέψης, ήταν ο νέος Αλέξανδρος του χριστιανικού κόσμου.

(Φωτό)«Εν τω φωτί της αιωνιότητας, ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Μέγας Κωνσταντίνος στέκουν ως φλόγες μίας ελληνικής δάδας που διέσχισε αιώνες. Ο ένας θεμελίωσε την οικουμενική ιδέα του ελληνισμού με ξίφος και όραμα· ο άλλος τη βάπτισε στο φως του Σταυρού, δίνοντάς της αιώνιο πρόσωπο. Μεταξύ τους, η ελιά της σοφίας και ο αετός της συνέχειας υπενθυμίζουν ότι η ελληνική ψυχή δεν έσβησε ποτέ — απλώς αλλάζει μορφή για να μείνει αθάνατη.»

✍ Στυλ. Καβάζης

 
Ενδεικτική βιβλιογραφία – Πηγές:

Κωνσταντῖνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος, Περί Βασιλείου Τάξεως, εκδ. Dagron

Σωκράτης Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία

E. R. Dodds, Παγανιστές και Χριστιανοί σε μια εποχή ανησυχίας, Cambridge University Press, 1965

Averil Cameron, Η ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Harvard University Press, 1993

Robin Lane Fox, Παγανιστές και Χριστιανοί, Penguin Books, 1987
 
 
 
 
 
στις
Ετικέτες ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)