ΤΟ ΑΠΟΛΕΣΘΕΝ ΚΑΛΛΟΣ

 

Ζωγραφικό έργο ("Άγνωστη Πόλις") και κείμενο,

από Διονύση Κλαδά (Μποτίλια στο Πέλαγος), 2/12/2007

"Το γαρ καλόν εν μεγέθει και τάξιν εστίν..."
"...και γαρ των θηρίων εισίν αδιαίρετοι φωναί, ων ουδεμίαν λέγω στοιχείων. Ταύτης δε μέρη τό τε φωνήεν και το ημίφωνον και άφωνον".
Αριστοτέλης, "Περί Ποιητικής".

 

Ζούμε σε μια εποχή λατρείας του άσχημου.

Ο Ελληνικός πολιτισμός χαρακτηρίστηκε την περίοδο πού άνθισε, σε αντιδιαστολή με όσα βιώνουμε σήμερα παγκοσμίως, από την καθιέρωση της αρμονίας και του μέτρου ως συστατικών στοιχείων του κάλους.
Αυτές οι έννοιες δεν βιώθηκαν μόνο στην εξωτερική έκφανση της ζωής. Αναμφίβολα οι Έλληνες εκείνης της περιόδου κληροδότησαν στην ανθρωπότητα μοναδικά και ανεπανάληπτα αριστουργήματα σε όλους τους τομείς αισθητικής δημιουργίας. Όσα διασώθηκαν από αυτά, αποτελούν σήμερα τον απτό ορισμό του κάλους. Στην πορεία της ιστορίας ενέπνευσαν μεγάλους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν και αυτοί έξοχα έργα τέχνης, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος. Αποτελεί κοινή παραδοχή, ότι χωρίς το κλασσικό πνεύμα δεν θα μπορούσε να υπάρξη η Αναγέννηση.

Η καθιέρωση όμως της Αρμονίας και του Μέτρου αγκάλιασε κύρια το πνευματικό κάλος των Ελλήνων Το κάλος ήτο Θεία ιδιότης και διαδικασία αναγωγής του ανθρώπου προς το Θείον. Οι τρεις Χάριτες και οι εννέα Μούσες στοιχειοθετούν αυτή την τάση, να αγγίξη ο άνθρωπος το επέκεινα μέσα από την ομορφιά. Και βρίσκονται αναμφίβολα στον αντίποδα κάποιων ευτραφών και τρυφηλών ιερέων, που καλούν το ποίμνιο σε νηστίες, συσσωρεύοντας τις δωρεές των πιστών, που δίδονται για αγαθοεργίες, στα σεντούκια των τραπεζών και στις επενδύσεις προσωπικού πλουτισμού.

"Αρμονία κρυφίη κρείττων φανερής" διακήρυξε ο μεγάλος Πατέρας του Ελληνικού Πνεύματος Ηράκλειτος. Βάλτε την αρμονία στην καρδιά σας και αφήστε τη να ανθίση. Για να καρπίση και η ομορφιά στη ζωή σας. "Καλός κ΄αγαθός". Η ταύτιση εξωτερικού και εσωτερικού κάλους υπογραμμίζεται από την Ελληνική βιωματική εμπειρία. Το ψυχικό κάλος δίνει τον τόνο στην αναζήτηση του Έλληνα. Η νεολαία έτρεχε πίσω από τον ξεδοντιάρη Σωκράτη, όχι γιατί ήταν ομοφυλόφιλος, όπως διαδίδουν οι αδαείς, αλλά γιατί αυτός ήταν ένα απέραντο λιβάδι καλοσύνης. Η φιλανθρωπία τον οδηγούσε να κατανομάζη πράγματα, που οι άλλοι απέφευγαν από φόβο των συνεπειών. Σε αντίθεση με την νοοτροπία της διευθυντικής κοινωνίας, που θεωρεί τη γνώση προνόμιο των ολίγων και ισχυρών, ο Σωκράτης και οι μαθητές του πάσχιζαν να την κάνουν κοινωνικό κτήμα. Σε αντίθεση οι αποκρυφιστές θα συγκροτήσουν μια σιδηρά ιεραρχία, στηριγμένη στον βαθμό μύησης, που προϋποθέτει τυφλή υποταγή. Ο Γκουρτζίεφ θα ισχυριστεί ότι η γνώση είναι πεπερασμένη και μπορεί να δοθεί μόνο σε λίγους. Οι έξωθεν της παρέας (ή συμμορίας) χαρακτηρίζονται με τον πλέον περιφρονητικό τρόπο "βέβηλοι".
Κάλος - Σοφία - Ελευθερία: Το τρίπτυχο του Ελληνικού Πνεύματος.

Ο Πυθαγόρας θα συστηματοποιήση την συμπαντική διάσταση της έννοιας της αρμονίας. Ο ορισμός του σύμπαντος ως Κόσμου, συνιστά το κάλος ως συναφή ιδιότητα της ύπαρξης. Αυτή η ιδιότις δεν χαρακτηρίζει μόνο το μέρος καθ΄εαυτό, αλλά το επισυνάπτει στο όλο με ένα συγκεκριμένο τρόπο: Την Αρμονία.
Η διαταραχή της αρμονίας φέρνει σε ρήξη το μέρος με το όλο. Δεν δύναται να υπάρξη το μέρος πέραν του όλου. Αυτή η θεώρηση έχει ζωτικές συνέπειες για τη λειτουργία της ατομικότητας. Στην ουσία καταργεί την αυταπάτη του εγώ, επισυνάπτοντας το άτομο στην πηγή προέλευσής του, οπλίζοντας το με μια υπερβατική βεβαιότητα εδώ και τώρα. Υποδηλώνει ότι το άτομο μπορεί να ζήση αρμονικά, δηλαδή να ευτυχίση, μόνο εφόσον διάγει με βάση τις αρχές της αρμονίας. Άρα καλείται να τις διερευνήση. Στην ουσία ο βίος ανάγεται σε μελέτη των νόμων της αρμονίας και σε εκπλήρωσή τους. Η υπεροψία του εγώ οδηγεί στην ματαιοδοξία με τις συνέπειές της.

Βεβαίως η τάση προς το κάλος δεν αποτελεί αποκλειστικό ελληνικό προνόμιο. Οι Έλληνες την θεώρησαν συστατική ιδιότητα του κάθε ανθρώπου, όταν αυτός είναι πραγματικός άνθρωπος. Ως διαδικασία δηλαδή εξανθρωπισμού του ανθρώπου. "Ως χαρίεν άνθρωπος εί άνθρωπος ή". Δηλαδή πόσο όμορφο ον είναι ο άνθρωπος, όταν είναι πραγματικός άνθρωπος. Η χάρις, η ομορφιά, το πνευματικό κάλος είναι αυτό που σύμφωνα με το αρχαίο ρητό κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζη.

Πράγματι οι ανθρωπότητα έχει να επιδείξη άφθονες περιπτώσεις κάλους. Αυτές αποτελούν τη φωτεινή πλευρά της. Δεν είναι μόνο ο Πικάσσο που δημιουργεί κάλος. Είναι και η Μητέρα Τερέζα. Και ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης. Δεν είναι τυχαίο ότι δίπλα στις αναπαραγωγές μεγάλων εικαστικών έργων, που κόσμησαν και κοσμούν τους τείχους των σπιτιών ανά τον κόσμο είναι και οι αφίσσες του Τσε Γκουεβάρα. Ενός αναμφισβήτητου προτύπου εξωτερικού και εσωτερικού κάλους.

Η ζωή μας θα ήταν τρομερά φτωχότερη χωρίς τις εκφράσεις του κάλους σε όλα τα επίπεδα. Χωρίς καλλιτεχνική δημιουργία και χωρίς καλοσύνη. Χωρίς καλλιτεχνικές ανησυχίες και χωρίς την πρόκληση να ξεπεράσουμε το ατομικό μας περίβλημα. Χωρίς μουσική, κινηματογράφο, ζωγραφική, λογοτεχνία, θέατρο, χορό, αρχιτεκτονική, χωρίς τραγούδι και κήπους.
Χωρίς τις μεγάλες κινήσεις και σχολές στο χώρο της τέχνης.

Και όμως δίπλα στην καλλιτεχνική έκφραση υπάρχει και η άλλη. Της δήθεν καλλιτεχνίας και της ύπουλα προωθούμενης σαβούρας.
Γιατί δίπλα στην καλαίσθητη δημιουργία κάποιοι απεργάστηκαν, μεθοδικά μετά τη δεκαετία του 20, συνειδητά και οργανωμένα την προώθηση της σαβούρας. Με στόχο την διαστροφή της αισθητικής μας και την διατάραξη της αντίληψης για την αρμονία. Με στόχο την απώλεια του αισθητικού μας αισθητήριου και τη βαθμιαία αποκτήνωση μας. Αποτέλεσμα η ασχήμια που βλέπουμε σήμερα να επεκτείνεται παντού.

Πρώτα απ΄όλα στην κοινωνική (η καλύτερα αντικοινωνική) συμπεριφορά μας. Η βαναυσότητα, το νταϊλίκι, το υβρεολόγιο, η επιδειξιομανία, η ατημέλητη αμφίεση, η ασυδοσία, θεωρούνται σήμερα μαγκιά και απαραίτητες προϋποθέσεις για να γίνουμε κοινωνικά αξιοπρόσεκτοι και για να αποκτήσουμε εύσημα στις παρέες.
Μετά το περιβάλλον. Μόλυνση, σκουπίδια,φετιχισμός του μπετόν, χωματερές, λήμματα, αποτσίγαρα, χαρτόκουτα πεταμένα ασυλλόγιστα παντού, ηχορύπανση, ακτές-σκουπιδότοποι, θάλασσες-βάλτοι. Σήμερα θεωρείται μάγκας ο καταπατητής. Γιάπης ο ασυνείδητος απορρηματορίπτης. Ωραίος αυτός που γκαζώνει μια μηχανή 2.500 κυβικών, για να πάη προς νερού του μετά τα μεσάνυκτα. Πόλεις που αν τις κατονομάσουμε ζούγκλες θα καταθέσουνε τα θηρία μηνυτήρια αγωγή για εξύβριση σε βάρος μας.
Κατόπιν ο τρόπος που διασκεδάζουμε: Αλκοόλ από την πρώϊμη εφηβία, χασισόματα, σκυλάδικα, αποκτήνωση μπροστά στην τηλεόραση και το ιντερνέτ. Πλήρης αποχή από το διάβασμα βιβλίων, καλπάζων περιορισμός της συναναστροφής, χαρτοπαιξία σε συνθήκες χαμαιτυπείου, φιλαθλητισμός αντί άθλησης.
Κατόπιν τα μαζικά μέσα. Χαμερπής και αγοραία επιλογή θεμάτων. Γελοία ενημέρωση. Κόμματα που στηρίζουν όλη τη δραστηριότητά τους από τις εμφανίσεις και μπουρδολογίες ενός χοντρού σ΄ένα κανάλι. Μπαρμπάδες που μας καλούνε να κάνουμε την επανάσταση ενάντια στους εξωγήινους καθισμένοι στους καναπέδες και τις πολυθρόνες μας.
Πολιτικοί αυθάδεις και αθυρόστομοι, που δυσκολεύονται τα μέγιστα να βρούνε εσώρουχα στο νούμερο τους. Κυρίες με τριάντα λίφτινγκ, που τα ξέρουνε όλα, χωρίς να έχουνε ανοίξει στη ζωή τους ένα βιβλίο. Λιμοκοντόροι που στάζει το μαλλί τους λίγδα και μπριγιαντίνη, άψογοι γνώστες της επικοινωνιολογίας (που υποκαθιστά πλέον τον πολιτικό λόγο) τους οποίους μια υγιής κοινωνία θα απαξιούσε να απασχόληση σαν μπόγιες, από έλεος προς τα αδέσποτα σκυλιά.
Να πάμε στην αισθητική της γεύσης; Στο μαρασμό της μαγειρικής τέχνης, που αποτελεί τον κορμό της παράδοσής μας; Στο άκαρδο επισιτισμό των παιδιών με τα ορμονικά κατασκευάσματα των φασφουντάδικων, στο γέμισμα των μανάβικων με το σκουπιδαριό της ΕΕ, τα πειραγμένα φρούτα, τα ναύλον λαχανικά;
Να πάμε στον χεβυμεταλλάδικο οχετό, που σερβίρει τις άναρθρες κραυγές του βρυκόλακα για μουσική στην αδιαμόρφωτη ψυχή των εφήβων;
Που να πρωτοπάς και τι να πρωτοπιάσης.

Όμως όλα αυτά δεν έπεσαν από τον ουρανό, ούτε οικοδομήθηκαν ξαφνικά.
Κάποια ισχυρά κυκλώματα, με παγκόσμια επιρροή φρόντισαν να αλλοτριώσουν συστηματικά την έννοια της αισθητικής.
Φτάνει να δή κάποιος τα εκθέματα στο Μουσείο Μοντέρνας "Τέχνης" της Νέας Υόρκης για να βγάλη συμπεράσματα για την "καλλιτεχνική" τερατογέννεση.
Ή τά ογκώδη μνημεία "Νεοκλασσικής" ακαλαισθησίας που έστησε ο Εθνικοσοσιαλισμός στη Γερμανία την περίοδο του μεσοπολέμου.
Ή τα μύκι-μάους του σταλινικού "Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού". Τον υπεράνθρωπο προλέτο με τα σφυριά και τα δρεπάνια, που κάποιοι νηπιακοί μαθητές προσχολικής εκπαίδευσης θα παρίσταναν περισσότερο καλαίσθητα.
Ή τα κτίρια που σχεδίασαν τα μεγάλα αρχιτεκτονικά κεφάλια, εμπνευσμένοι προφανώς από πεταμένα καφάσια σε σκουπιδότοπο.
Η το ντιζάιν στο ογκώδες τζιπ του σύγχρονου διαπλεκόμενου γιάπη, που αποτελεί το σημερινό σύμβολο επιτυχίας.

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι κάθε μας κίνηση οριοθετεί, δομεί αισθητική.
Ο Ελληνισμός δεν είναι παχιά λόγια.
Είναι πριν απ΄όλα αισθητική. ΑΡΜΟΝΙΑ - ΧΑΡΙΣ - ΚΑΛΟΣ. ΣΩΜΑΤΟΣ, ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

ΚΑΘΕ ΜΑΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΜΑΣ ΚΡΙΝΕΙ. ΑΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ.

bostopel.blogspot.com

 

 

 

diodotos-k-t.blogspot.com