«Μητρός τε καί πατρός καί τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρίς καί σεμνότερον καί ἁγιώτερον καί ἐν μείζονι μοίρᾳ καί παρά θεοῖς καί παρ᾽ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι» ( Σωκράτης/Πλάτων:Κρίτων, 51β ). Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΜΕΤΩΠΟΣ. Η ΕΛΛΑΣ, Η ΚΟΙΤΙΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΒΑΛΛΕΤΑΙ ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΞΙ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ. Ο ΠΟΛΥΣΧΙΔΗΣ ΝΟΥΣ ΠΟΥ ΕΝΟΡΧΗΣΤΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΣΦΑΓΗ ΜΕΤΑΞΥ ΛΑΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΩΝ, ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΓΙΑΤΙ ΤΟΝ ΤΥΦΛΩΝΕΙ ΑΚΟΜΑ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. ΑΥΤΟΣ ΑΚΡΙΒΩΣ Ο ΗΛΙΟΣ ΑΠΟΤΥΠΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΚΑΕΞΑΚΤΙΝΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ. Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ "ΔΙΟΔΟΤΟΣ" ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΑΙΟΠΡΕΠΗΣ ΟΥΤΕ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ. ΔΕΝ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ Ή ΤΗΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ, ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ Ή ΤΗΝ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. ΑΠΟΤΙΕΙ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΣΕ ΠΑΛΑΙΕΣ, ΠΑΤΡΩΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ, ΠΟΛΥΘΕΪΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ, ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΜΑΖΙ, ΓΙΑΤΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΑΥΤΩΝ ΕΛΟΧΕΥΕΙ ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΘΕΡΜΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΑΥΤΟ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΘΑ ΚΑΨΕΙ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΑΥΤΟΣ ΘΑ ΘΡΙΑΜΒΟΛΟΓΕΙ.

Καλλιτεχνική σύνθεση, ειδικά για τον Διόδοτο, από τη φίλη και αναγνώστρια Δ.Π.

Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2020

Απ’ τη «Βαβυλωνία» στην ανέκφραστη δημοτική.

του Τάκη Θεοδωρόπουλου

  
Τα διακόσια χρόνια που μας χωρίζουν από το 1821 είναι μια συνεχής προσπάθεια οργάνωσης του πρωτογενούς χάους από το οποίο γεννηθήκαμε. Το ερώτημα είναι αν η σημερινή ανέκφραστη δημοτική μπορεί να το χειραγωγήσει....




Την κωμωδία του Βυζάντιου «Βαβυλωνία» την είχα δει στην παράσταση του Κουν. Θυμάμαι ακόμη τη διανομή, τον Λαζάνη, τον Καρακατσάνη, τον φίλο Ηλία Λογοθέτη στον ρόλο του Επτανήσιου αστυνόμου. Ακόμη κι όσους ξεχνώ τους θυμάμαι ως χαρακτήρες επί σκηνής, τον Σοφολογιότατο, τον Κρητικό, τον Αρβανίτη. Είναι η δύναμη του μεγάλου θεάτρου: η παράσταση μπορεί να κρατάει δύο ώρες το πολύ, όμως το αποτύπωμά της μένει. Και, βέβαια, στην περίπτωση αυτή μένει και το κείμενο.

Το επεισόδιο διαδραματίζεται σε ένα ξενοδοχείο του Ναυπλίου, όπου συναντιούνται όλες οι φυλές του αρτιγέννητου νεοελληνικού κράτους και αναπαράγουν το πρωταρχικό γλωσσικό χάος. Ολοι μιλούν την ίδια γλώσσα, ελληνικά, όμως τα ελληνικά τού ενός διαφέρουν τόσο από τα ελληνικά τού άλλου, ώστε να μην μπορούν να συνεννοηθούν. Για τον Κρητικό τα κουράδια είναι τα πρόβατα, για τον Αρβανίτη έχουν τη σημασία που έχουν και για εμάς σήμερα. Παρεξήγηση, πυροβολισμός, τραυματισμός του Κρητικού και παρέμβαση του αστυνόμου στα ελληνοϊταλικά: «Ηταν caso pensato ή caso accidente»;

Ηθογραφία; Γραφική αναπαράσταση του γλωσσικού χάους που επικρατούσε στην Ελλάδα του 1832; Αυτό το πρωταρχικό χάος που οι λόγιοι εργάσθηκαν για να το κωδικοποιήσουν στον εμφύλιο της καθαρεύουσας με τη δημοτική; Αυτό και κάτι παραπάνω. Η «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου είναι η απόδειξη ότι το πρωταρχικό χάος συνυπάρχει με τη δυνατότητα αναπαράστασής του. Ο Κωνσταντινουπολίτης αγιογράφος και δημόσιος υπάλληλος με τα δικά του ελληνικά ανεβάζει το χάος επί σκηνής. Δεν είναι ο περιηγητής που αντιμετωπίζει με συγκατάβαση τους Ελληνες οι οποίοι δεν μπορούν να συνεννοηθούν ούτε στη γλώσσα τους, ο ίδιος όμως για να καταγράψει την ασυνεννοησία τους γράφει γαλλικά ή αγγλικά.

Γράφει ελληνικά και τα ελληνικά τα οποία γράφει καταδεικνύουν την αδυναμία συνεννόησης στα ελληνικά. Πλάθει μια μήτρα που θα επιτρέψει στο γλωσσικό χάος να γίνει οργανισμός. Δείχνει τη δυναμική του χάους. Η δυναμική προκύπτει από τις κωμικές καταστάσεις. Η σύγχρονη Ελλάδα δημιουργείται μέσα από την αναπαράσταση του εαυτού της. Και στο κάτω κάτω, η αναπαράσταση υπήρξε μια από τις συστατικές χειρονομίες του ελληνικού πολιτισμού από τα χρόνια του Ομήρου και των Κούρων.

Το γλωσσικό υπήρξε ένα από τα στερεότυπα της νεοελληνικής ύπαρξης. Δεν μπορούμε να μπούμε στο εργαστήριο της συλλογικής μας ταυτότητας χωρίς να το συναντήσουμε. Υποθέτω, κατά συνέπεια, ότι στις τελετές της αυτογνωσίας για τα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση δεν θα αγνοηθεί ως ένα από τα σημαντικά κεφάλαια της κοινής μας υπόθεσης. Ενδιαφέρουσες οι ιδεολογικές διαμάχες των ιστορικών, δεν λέω. Ηταν «φιλελεύθερη» η Επανάσταση, ήταν νεωτερική, ήταν εθνικοπατριωτική, ήταν αντιιμπεριαλιστική; Τη συγκρίνουν με τη γαλλική ή την αμερικανική επανάσταση. Ομως, τα έθνη που τις ολοκλήρωσαν δεν είχαν πρόβλημα γλώσσας, και μάλιστα τόσο βαθύ ώστε να συνεχίσει να τα ταλανίζει ακόμη και μετά την απελευθέρωσή τους ή την ανεξαρτησία τους. Αν θέλουμε να εντοπίσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ελληνικής Επανάστασης, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γλωσσικό. Εμάς το «γλωσσικό» μάς ταλαιπώρησε έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Ποια γλώσσα θα διδάσκουμε στα παιδιά μας ως ελληνική; Ενας ακόμη εμφύλιος ανάμεσα στους τόσους που διακρίνουν τη συνύπαρξή μας. Εκλεισε με την οριστική νίκη της δημοτικής επί της καθαρευούσης, σαν να κόβαμε το μέλος που απειλούσε με γάγγραινα τον οργανισμό. Εκτοτε ψάχνουμε γλώσσα για να εκφραστούμε.

Εύκολη διαφυγή ο εμφύλιος. Εχει και ιστορικό βάθος. «Αθήνα εναντίον Σπάρτης», «δημοκρατικοί εναντίον αριστοκρατών», «οπλαρχηγοί και φαναριώτες», «λαός και κοτζαμπάσηδες», «αριστεροί εναντίον δεξιών», «μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί», «καθαρευουσιάνοι και δημοτικιστές». Παίρνεις θέση, δηλώνεις ταυτότητα και έχεις το κεφάλι σου ήσυχο. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν αρχίζεις να βλέπεις το πρωταρχικό χάος που κρύβεται πίσω από τις διχοτομίες. Γιατί συγκρούονται οι αγωνιστές στη διάρκεια της επανάστασης, όσο ακόμη ο Ιμπραήμ αλωνίζει στην Πελοπόννησο; Δεν συγκρούονται για τη μορφή της πολιτείας που θα προκύψει. Συγκρούονται για το ποιος θα τη διαφεντεύει. Η σύγκρουση είναι ανάμεσα σε δυνάμεις του πρωταρχικού χάους, στα «εγώ» που μπορεί να αναγνωρίζουν κοινή «θρησκεία και πατρίδα», όμως δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους.

Η «Βαβυλωνία» αυτό το πρωταρχικό χάος αναπαριστά. Οι χαρακτήρες πιστεύουν στον ίδιο θεό, αναγνωρίζουν την ίδια πατρίδα, όμως δεν καταλαβαίνει ο ένας τον άλλο. Η συνθήκη μάς είναι γνώριμη. Τα διακόσια χρόνια που μας χωρίζουν από το 1821 είναι μια συνεχής προσπάθεια οργάνωσης του πρωτογενούς χάους από το οποίο γεννηθήκαμε. Το ερώτημα είναι αν η σημερινή ανέκφραστη δημοτική μπορεί να το χειραγωγήσει.

skeftomasteellhnika



6 σχόλια:

  1. Καποιοι απο εμας που ταχουμε τα χρονακια μας θυμομαστε οτι τα Ελληνικα τοπικα γλωσσικα ιδιωματα ηταν εντονα εως πολυ εντονα μεχρι και την δεκαετια του '60.Εκτοτε αρχισαν να υποχωρουν και η βασικη αιτια ειναι το ραδιοφωνο και ιδιως η τηλεοραση και ο τυπος που ΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΑΝ οσο τιποτα αλλο την γλωσσα.Να κανω και μια αισιοδοξη σκεψη σε σχεσει με αυτους που λενε οτι υπονομευεται με τους πειραματισμους και τις ξενες επιρροες η γλωσσα. Ναι υπονομευεται αλλα επιδερμικα οχι ουσιαστικα και ο λογος ειναι οτι η Ελληνικη γλωσσα λογω της ετυμολογικης δομης της και ιδιως λογω της σχεσης μεταξυ σημαινοντος και σημαινομενου ειναι ΑΔΥΝΑΤΟ να παραμορφωθει!!!!Αναπλαθεται ναι, δυσκολα ομως υπονομευεται. Ειτε με την καθαρευουσα ειτε με την δημοτικη (την καθημερινη γλωσσα) ειτε με τις ντοπιολαλιες η Ελληνικη παραμενει παντα ενιαια και ζωσα.Οι οποιες προσμιξεις την δυναμωνουν δεν την υποστελουν. Η Ομηρικη γλωσσα σε επιπεδο ετυμου ειναι η ιδια και απαραλλαχτη με την τρεχουσα δημοτικη. Το περιτυλιγμα αλλαζει. Καπου ο κορυφαιος γλωσσολογος Τσατσομηρος ομως λεει οτι υπαρχει και ενας κινδυνος για την Ελληνικη Γλωσσα. Η αναπτυξη και η εξελιξη της μπορει να γινει μονο απο συνειδητοποιημενους και φυσει ελληνες.Ενας ξενος μπορει ισως να ομιλει την Ελληνικη δυσκολα ομως μπορει να την αναπτυξει και να την εξελιξει οταν ο ιδιος δεν εμφορειται απο τα Ελληνικα διαχρονικα ιδεωδη!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ΤΣΑΤΣΟΜΟΙΡΟΣ
      ΜΈΓΑΣ!

      Το Υ φτάχτηκε για το ύδωρ και τα υγρά, γι αυτό είναι σαν ποτήρι.
      Η λέξη ίππος είναι σαν άλογο με τέσσερα πόδια. κ.ά..

      Διαγραφή
    2. συμφωνώ, το υ είναι για υγρά.(το ποτήρι είναι με η λόγω της κατάληξης-τήρι,όπως το πατητήρι,ποτιστήρι...) δε μπορώ να βλέπω το beer μεταφρασμένο ως μπίρα.πρόκειται για υγρό κι στην αγγλική λέξη ακούω ι-μακρό. Η γραφή μπύρα έχει λογική...

      .......

      Διαγραφή
  2. Χαχαχαχα !.
    "Να τα φουτσιτσω ; ή να τα αμολαρω ;
    ΑΡΙΣΤΟΜΑΧΟΣ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ποτηρι για τεζαρισμα η ποτηρι για καρδαμωμα;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Προς Thales21 Φεβρουαρίου, 2020 09:43
    Λες:
    - ΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΑΝ οσο τιποτα αλλο την γλωσσα. Σε ομογενοποιημένο μείγμα δεν διακρίνω τα συστατικά που το αποτελούν-χάνω κάποια πληροφορία.
    - μια αισιοδοξη σκεψη σε σχεσει...Δοτική ;κρίθηκε άχρηστη.
    -λογω της ετυμολογικης...Ποιά ετυμολογία; ποια ετυμολόγηση όταν η ορθογραφία αλλάζει καθημερινά;
    -Οι οποιες προσμιξεις την δυναμωνουν δεν την υποστελουν. Μπορεί η προσθήκη ελληνοποιημένων λέξεων να την εμπλουτίζει όμως η αγγλοποίηση του συντακτικού μεταμορφώνει όχι μόνο την έκφραση(γλώσσα) αλλά και τη σκέψη.
    -Ενας ξενος μπορει ισως να ομιλει την Ελληνικη δυσκολα ομως μπορει να την αναπτυξει και να την εξελιξει οταν ο ιδιος δεν εμφορειται απο τα Ελληνικα διαχρονικα ιδεωδη!!!Αυτό αποδεικνύεται μέσω των μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών κειμένων που έχουν δώσει οι ξένοι ,της ηθικής και ιστορίας τους.

    Τελικά δεν διαφωνούμε εντελώς!
    .......


    ΑπάντησηΔιαγραφή