Η ΑΣΠΙΔΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ... ΕΝΑ ΤΕΛΕΙΟ ΑΜΥΝΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η Ιλιάδα (όπως και η Οδύσσεια) είναι ένα Ομηρικό έπος μεγάλης λογοτεχνικής δύναμης και αισθητικής ωριμότητας, από τα παλαιότερα διασωθέντα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και το οποίο άσκησε τεράστια και διαχρονική επιρροή τόσο στους απλούς ανθρώπους όσο και σε ολόκληρο τον πνευματικό κόσμο.
   Ο μεγάλος πρωταγωνιστής της Ιλιάδας, ο κεντρικός ήρωας και ο γενναιότερος πολεμιστής των Ελλήνων ήταν ο Αχιλλέας, γιός του βασιλιά της Φθίας Πηλέα και της Νηρηίδας Θετιδας, ο οποίος ηγήθηκε των ξακουστών Μυρμιδόνων κατά την εκστρατεία στην Τροία.
   Παρακάμπτοντας τις περιπέτειες του ήρωα κατά τον 10ετή πόλεμο, θα επικεντρωθούμε σε ένα σημείο ιδιαίτερης σημασίας … στον οπλισμό του και συγκεκριμένα στην ασπίδα του, ένα πολύ ιδιαίτερο αμυντικό όπλο που αποτελεί συγχρόνως και έργο τέχνης για το οποίο ο Θείος Όμηρος κάνει λεπτομερείς περιγραφές

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
   Στο έπος, ο Αχιλλέας έχει χάσει τον οπλισμό του που δάνεισε στον επιστήθιο φίλο του Πάτροκλο, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη και του οποίου θρηνεί τον θάνατο.
   Η μητέρα του Θέτιδα ακούει τον θρήνο του στα βάθη της θάλασσας, δέχεται με πόνο την απόφαση του γιου της να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του, αλλά τον παρακαλεί να περιμένει τουλάχιστον μέχρι να του ετοιμάσει νέο οπλισμό ο θεός Ήφαιστος, απ΄ τον οποίο και τον ζητά.
   Πράγματι ο τεχνίτης των θεών, μετά την παράκληση της Θέτιδος κατασκευάζει τα νέα όπλα του Αχιλλέα που προκαλούν τον θαυμασμό (θώρακα, κράνος, κνημίδες και κυρίως την ασπίδα) και τα αποθέτει μπροστά στην Θέτιδα, η οποία τα πήρε στα χέρια της και έτρεξε από τον Όλυμπο να τα παραδώσει στον γιό της.


ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΣΠΙΔΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ
   Ο Όμηρος μέσα από τους στίχους της Ιλιάδας και πέρα από την λεπτομερή περιγραφή των εξωτερικών της παραστάσεων, δίνει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το θέμα, περιγράφοντας
      1.  Τα πρώτα ρομπότ στην ιστορία, όπου σύμφωνα με τον Isaak Asimov πρόκειται για τα χρυσά κορίτσια που βοηθούσαν τον Ήφαιστο (1412-422):
Και τες φυσούνες μάκρυνεν απ' την φωτιά και όλα / Εσύναξε τα σύνεργα σ' εν' αργυρό λαρνάκι, / Και με σφουγγάρι εκάθαρε το πρόσωπο, τα χέρια,\ Τον τράχηλον τον δυνατόν, τα δασερά του στήθη. / Χιτώνα ενδύθη, εφούχτωσε σκήπτρο παχύ κι εβγήκε / χωλαίνοντας και ανάλαφρα τον κύριον εστηρίζαν / θεράπαινες ολόχρυσες, σαν ζωντανά κοράσια. / Δύναμιν έχουν και φωνήν, νουν έχουν εις τες φρένες / και τεχνουργήματ' έμαθαν από τους αθανάτους. / Εκείνες τον επρόσεχαν. Κι εσυρθη αυτός πλησίον / στη Θέτιδα κι εκάθησε σ' ένα θρονί ωραίο.

   2.  Την πρώτη περιγραφή ενός πλήρως αυτοματοποιημένου εργαστηρίου (Σ 468-473):
Είπε και αυτού την άφησε και πήγε στες φυσούνες, / στο πυρ τες στρέφει και γοργά να εργάζονται προστάζει / Φυσούνες είκοσι φυσούν στες κάψες τους και βγάζουν / ευκολοφύσητην πνοήν σφοδρήν ή μετρημένην, / πότε με βία πότε σιγά να υπηρετούν, ως θέλει / ο Ήφαιστος, ώστ' εύκολα το έργο να τελειώσει.

   3.  Τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες της ασπίδας (1474-481):
Σκληρόν χαλκόν, κασσίτερον, πολύτιμο χρυσάφι / και ασήμι βάζει στη φωτιά, κατόπιν μέγ' αμόνι / εις τον κορμόν τοποθετεί και στο δεξί του χέρι / σφύραν αδρανεί δυνατήν και το διλάβι στ' άλλο / Κι έπλασε πρώτα δυνατήν ασπίδα και μεγάλην / όλην με τέχνην και τριπλόν λαμπρόν τριγύρω κύκλον / με πέντε διπλές έγινεν η ασπίδα και σ' εκείνην / λογιών εικόνες έπλαθε με την σοφήν του γνώσιν.
   4.  Την συμπεριφορά της ασπίδας στη μονομαχία με τον Αινεία {Υ 261-272):
Κι από το σώμα του μακράν την κράτησε ο Πηλείδης / Φοβούμενος μην εύκολα τη σπάσει πέρα ως πέρα / Του Αινείου το μακρόσκιον κοντάρι του ανδρειωμένου / Και δεν εννόησε ο μωρός ότι τα δοξασμένα / Των θεών δώρ' από θνητούς ευκόλως δεν νικούνται / Μηδέ ποσώς υποχωρούν και τότε την ασπίδα / Δεν έσπασε το δυνατό κοντάρι του ανδρειωμένου / Ότι την φύλαξε ο χρυσός, δώρο του Ηφαίστου θείον / δύο δίπλες εδιαπέρασεν και τρεις ήσαν ακόμη \ Τι πέντε δίπλες ο χωλός τεχνίτης είχε στρώσει \ δύο χάλκινες και μέσαθε του κασσιτέρου δύο, \ μιαν χρυσήν, που κράτησε το φράξινο κοντάρι.
   5.  Την συμπεριφορά της ασπίδας στη μονομαχία με τον Αστεροπαίο (Φ 161-164):
Εις τες φοβέρες σήκωσεν ο θείος Αχιλλέας / την λόγχην και τες δύο του ο Αστεροπαίος ήρως, / Ότι του ερχόταν βολικά και με τα δύο του χέρια. / Με την μιαν λόγχη κτύπησε τον κύκλον της ασπίδος, / αλλά την κράτησε ο χρυσός, το δώρημα το θείο.


ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΥΠΕΡ-ΑΣΠΙΔΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ
   Ο καθηγητής Μηχανικής του Πανεπιστημίου Πατρών Στέφανος Παϊπέτης, ακολουθώντας τις Ομηρικές περιγραφές, αναπαρήγαγε ψηφιακά την ασπίδα του Αχιλλέα … Δύο στρώσεις μπρούντζου, δύο στρώσεις κασσίτερου και μια στρώση χρυσού και απέδειξε με εργαστηριακά πειράματα ότι ο συνδυασμός των υλικών δεν ήταν τυχαίος. Διαπιστώθηκε ότι η ασπίδα είναι ένας ύμνος στην τεχνολογία, αφού αποδείχθηκε αδιάτρητη σε ένα χτύπημα ανάλογο της δύναμης του παγκοσμίου ρέκορντμαν στο ακόντιο το 2000.
   Το θέμα αναλύθηκε μεταξύ άλλων στην εισήγηση του καθηγητού που παρουσιάστηκε σε 3ήμερο συνέδριο τον Αύγουστο 2006, που οργανώθηκε από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μηχανικής του Πανεπιστημίου στην αρχαία Ολυμπία, με θέμα «Επιστήμη και τεχνολογία στα Ομηρικά Έπη»
   «Πετύχαμε την προσομοίωση της ασπίδας του Αχιλλέα και του Αίαντα. Τα κείμενα της Ιλιάδας είναι εξαιρετικά διαφωτιστικά και παρέχουν επαρκή δεδομένα για την αριθμητική προσομοίωση του κάθε όπλου και της συμπεριφοράς του … » είπε μεταξύ άλλων ο καθηγητής και συνέχισε «Η ασπίδα του Αχιλλέα αποτελείται από 2 εξωτερικά ελάσματα ορείχαλκου, 2 ελάσματα κασσίτερου και ένα κεντρικό έλασμα από χρυσό, ο οποίος είναι μαλακός. Αυτά τα υλικά, που έχουν ετερόκλητες μεταξύ τους ιδιότητες, όταν συνδέονται δημιουργούν την αναστολή διάδοσης διάτρησης»
«Με άλλα λόγια, τα εξαιρετικά ανθεκτικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν δημιούργησαν μία άτρωτη και αντικραδασμική ασπίδα, με αποτέλεσμα κανένα δόρυ να μην μπορεί να προξενήσει επάνω της ζημιά!»
Και ο κ. καθηγητής κατέληξε … «Είναι τόσο τέλεια, τόσο προηγμένη η κατασκευαστική της δομή, ώστε μπορούμε – χωρίς να θεωρηθούμε υπερβολικοί – να πούμε ότι ακόμη και σήμερα δεν έχει κατασκευασθεί ένα τόσο τέλειο αμυντικό σύστημα»
   Επιπλέον στο ίδιο συνέδριο, όπως υποστήριξαν επιστήμονες, στην Ιλιάδα γίνεται λόγος και για ένα πλήρως αυτοματοποιημένο εργαστήριο του Ήφαιστου, στο οποίο κατασκευάζονταν προηγμένα οπλικά συστήματα. Σύμφωνα δε με τις εισηγήσεις που ακούστηκαν, η ύπαρξη ρομπότ που υποστήριζαν την διαδικασία της παραγωγής, δεν μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί.

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ
   Η εξωτερική πλευρά της ασπίδας βάσει της Ομηρικής περιγραφής, παρουσίαζε ομόκεντρους κύκλους οι οποίοι δημιουργούσαν έξι «ζώνες»
      - Στο κέντρο της ασπίδας ο Ήφαιστος φιλοτέχνησε την γη, την θάλασσα και τα ουράνια σώματα.
      - Στη δεύτερη ζώνη απεικονίζονταν δυο πόλεις σε ειρηνικές και πολεμικές σκηνές αντίστοιχα.
      - Στην Τρίτη ζώνη απεικονίζονται τρεις σκηνές από τη γεωργική ζωή: όργωμα θερισμός,  τρύγος.
      - Η τέταρτη ζώνη περιλαμβάνει σκηνές από την ποιμενική ζωή: ένα κοπάδι πρόβατα που δέχεται επίθεση λιονταριών και ένας βοσκότοπος με κοπάδι πρόβατα.
      - Στην Πέμπτη ζώνη απεικονίζονται σκηνές χορού. Εκεί αναγνωρίζουμε και τον ίδιο τον ποιητή στην μορφή του «θείου αoιδού».
      - Τελευταίος αναφέρεται ο Ωκεανός, τον οποίο ο ποιητής τον φαντάζεται ως ένα κύκλο ανάμεσα σε δυο διακοσμητικές ζώνες στη στεφάνη της ασπίδας


ΣΧΟΛΙΟ ΣΥΝΤΑΚΤΗ
   Πέρα από την εντυπωσιακή τελειότητα της ασπίδας του Αχιλλέα, οι περιγραφές του Ομήρου για το εργαστήριο του Ήφαιστου, ιδίως αν συνδυαστούν με τα "περίεργα" της μάχης του Μαραθώνα, της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, των συμβάντων στους Δελφούς με την έλευση των Περσών, ακόμα και με τα περίφημα πλοία των Φαιάκων στην Οδύσσεια κ.α, μάλλον μας οδηγούν με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι μας έχουν κρύψει καλά την ιστορία μας ... και βέβαια το ότι ο Σλήμαν ανεκάλυψε την Τροία, οφείλεται μάλλον στο ότι δεν σπούδασε Αρχαιολογία ... γιατί αν είχε καθίσει στα θρανια, θα είχε μάθει πως η Τροία δεν υπήρξε ... ότι ήταν απλά ένας μύθος ...
Ι.Π

ΠΗΓΕΣ
eleftheri-epistimi.blogspot.gr
wikipedia.org
filologosab.blogspot.gr
slideshare.net
slideshare.net
royalcollection.org.uk


πηγή