Ποιο είναι το παλαιότερο σκάφος στον κόσμο ;

 

 

από Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου

Συγγραφεύς-Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας

Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.)

 

«Σκάφος», από το αρχαίο ρήμα «σκάπτω». Ένας πεσμένος κορμός δέντρου που βρέθηκε στο νερό και επιπλέει, έκανε τον άνθρωπο να δοκιμάσει να μεταφερθεί επάνω σε αυτόν. Σκάπτοντας τον κορμό, δημιούργησε εσοχή για να μπορεί να καθίσει και με τη βοήθεια των χεριών ή βοηθητικών ξύλων αργότερα, άρχισε να πλέει.

Από τα προϊστορικά χρόνια, ο άνθρωπος είχε τη βάση της επιλογής συγκεκριμένων δέντρων για την παραγωγή ενός σκάφους. Τα περισσότερα σκάφη της Λίθινης Εποχής στην Ευρώπη κατασκευάστηκαν από πιο μαλακά είδη δέντρων όπως η φλαμουριά και η σκλήθρα και μερικές φορές η βελανιδιά που είναι πιο σκληρή. [1] Η κουλτούρα της εκσκαφικής κατασκευής ξεκίνησε στη βόρεια Ευρώπη μόλις τα κατάλληλα είδη δέντρων για ναυπήγηση σκαφών μετανάστευσαν στις αντίστοιχες περιοχές. [2] Η φλαμουριά ήταν το πιο προτιμώμενο υλικό στην ακτή, ενώ η σκλήθρα ήταν το προτιμώμενο είδος στις λίμνες της ενδοχώρας. Η επιλογή των ειδών δέντρων είναι επομένως σχετική με το μήκος και το πλάτος του κορμού, τη μακροζωία στο νερό, την παρεμπόδιση των ρωγμών και το σχίσιμο όταν στεγνώνει και το πιο σημαντικό είναι η ανθεκτικότητα.[1]

Έχει ανακαλυφθεί άραγε τέτοιος κορμός; Τέτοιο σκάφος;

Το πρώτο σκάφος, το πρώτο κανό, στον κόσμο βρέθηκε τυχαία

Το 1955, κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής του αυτοκινητόδρομου Α28 της Ολλανδίας, ένας χειριστής που αφαιρούσε τύρφη με τον εκσκαφέα του, κοντά στο χωριό Pesse ανακάλυψε έναν παράξενο κορμό δέντρου. Ο χειριστής δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία αλλά ένας ντόπιος αγρότης, ο Hendrik Wanders, αποφάσισε να εξετάσει το εύρημα και να το μεταφέρει σπίτι του για περαιτέρω έλεγχο. 

Κανό Pesse. Source: Drents Museum

 

 Ο Wanders άρχισε να υποπτεύεται ότι το κούφιο κούτσουρο θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί ως κανό. Έτσι αποφάσισε να το πάει στο Πανεπιστήμιο του Groningen , ώστε οι ειδικοί να μπορέσουν να αναλύσουν το κανό σε βάθος. Ανακάλυψαν ότι το κούτσουρο ήταν στην πραγματικότητα ένα κανό καθώς είχε σχεδόν επίπεδη καρίνα και στενή πλώρη. Είχε μήκος 2,98 μέτρα  και πλάτος 44 εκατοστά. Ναυπηγήθηκε από ανθρώπους που χρησιμοποίησαν τον κορμό ενός σκωτσέζικου πεύκου και εργαλεία από πυριτόλιθο ή κέρατο. [4]

 

 Η αίθουσα προϊστορικών αρχαιοτήτων στο Μουσείο Drents. 
ΦΩΤΟ: Wikimedia Commons.

Το κανό είχε καταφέρει να παραμείνει άθικτο λόγω της απουσίας οξυγόνου στην τύρφη. Οι ερευνητές αποφάσισαν να στεγνώσουν με κατάψυξη το κανό για να αποτρέψουν την αποσύνθεση χρησιμοποιώντας μια τεχνική κατάψυξης και εξάχνωσης που απαντάται συνήθως στη βιομηχανία τροφίμων.

Αυτός ο τύπος σκάφους- κανό χρησιμοποιήθηκε ευρέως κατά τους παλαιότερους πολιτισμούς.

Αργότερα η ανάλυση σε άνθρακα προσδιόρισε ότι το κανό χρονολογείται περίπου από το 8040 - 7510 π.Χ., την Πρώιμη Μεσολιθική Περίοδο.

Αυτή είναι η περίοδος όπου οι homo sapiens ήταν κυνηγοί-συλλέκτες και οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν πιο αιχμηρά και λεπτότερα πέτρινα εργαλεία . Πιστεύεται ότι το σκάφος χρησιμοποιήθηκε για ψάρεμα σε ρυάκια και λίμνες.

Αυτό επιβεβαίωσε και ο αρχαιολόγος Jaap Beuker, επιμελητής του Μουσείου Drents στο Assen, υποστηρίζοντας ότι εκείνη την εποχή οι άνθρωποι δεν ήταν κτηνοτρόφοι.

Όμως ένας επισκέπτης Δανός αρχαιολόγος αμφισβήτησε εάν ένα τόσο μικρό σκάφος θα ήταν αξιόπλοο. Αυτό έδωσε το έναυσμα στον αρχαιολόγο Jaap Beuker να ναυπηγήσει το 2001, ένα ακριβές αντίγραφο το οποίο κωπηλατήθηκε με επιτυχία σε ένα κοντινό ποτάμι . Με αυτόν τον τρόπο απέδειξε ότι το κανό ήταν πλήρως λειτουργικό.

 

 Ο Mark Jan Dielemans δοκιμάζει ένα αντίγραφο 
του κανό του Pesse στο κέντρο αναψυχής 
Witterzomer στο Assen. ΦΩΤΟ: GPD, archeoforum.nl

 

Το κανό Pesse, που πήρε το όνομά του από το όνομα του χωριού που ανακαλύφθηκε, πιστεύεται ότι είναι ένα από τα παλαιότερα σκάφη μέχρι σήμερα στον κόσμο. Η χρονολόγηση με άνθρακα δείχνει ότι το σκάφος κατασκευάστηκε κατά την πρώιμη μεσολιθική περίοδο μεταξύ 8040 π.Χ. και 7510 π.Χ.  Βρίσκεται στο μουσείο Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας Drents στο Assen της Ολλανδίας. 

 

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Tο δεύτερο παλαιότερο γνωστό σκάφος ανακαλύφθηκε το 1987 από έναν βοσκό στη περιοχή του χωριού Dufuna, στη Νιγηρία . Η δοκιμή χρονολόγησης με άνθρακα αποκάλυψε ότι είναι περίπου 8 χιλιάδων ετών.

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Erič, M. (2014). Logboats: A Global Symbolic Content for New Reflections on the Protection of World Heritage in the Future with the Help of Cutting Edge Technology. In: Ioannides, M., Magnenat-Thalmann, N., Fink, E., Žarnić, R., Yen, AY., Quak, E. (eds) Digital Heritage. Progress in Cultural Heritage: Documentation, Preservation, and Protection. EuroMed 2014. Lecture Notes in Computer Science, vol 8740. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-13695-0_77

Garba, Abubakar (1996). "The architecture and chemistry of a dug-out: the Dufuna Canoe in ethno-archaeological perspective". Berichte des Sonderforschungsbereichs. 268 (8): 194.

[2] Robinson, David E., ed. Experimentation and Reconstruction in Environmental Archaeology. Vol. 5. Oxbow Books, 1990. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dp6m.

CHRISTENSEN, C. (1990): Age Dug-out Boats in Denmark: Occurrence, Age, Form 

and Reconstruction. In: "Experimentation and Reconstruction in Envi- 

ronmental Archaeology", edited by David E. Robinson, Oxford Books, 

Roskilde, Denmark

[3] Garba, Abubakar (1996): 194.

[4] Beuker, J.R.; Niekus, M.J.L.Th. (1997). "De Kano Van Pesse - De Bijl Erin". De Nieuwe Drentse Volksalmanak (in Dutch). Retrieved 4 December 2011.

 

ΠΗΓΕΣ

Nautical Channel https://nauticalchannel-com

Drents Museum http://drentsmuseum.nl

Boot van Pesse http://bootvanpesse.com/

James C. Kennedy (2017) A Concise History of the Netherlands Cambridge : Cambridge University Press

Gerrit van der Heide, Scheepsarcheologie, (Amsterdam: Strengholt, 1974), p106-111.

Willem van Zeist, 'De Mesolitische boot van Pesse', in de Nieuwe Drentse Volksalmanak, nr 75 (1957).

 

perialos.blogspot.com 

 

diodotos-k-t.blogspot.com